بررسی تحلیلی- انتقادی روایات ناظر به ترتیب مصحف امیر مؤمنان علی (ع)

نگارش مصحف امام علی (ع) و توقیفی بودن ساختار قرآن کریم نزد فریقین طرفداران بسیاری دارد. از سوی دیگر اعتقاد به تنزیلی بودن گردآوری مصحف امام علی (ع)، در تعارض با توقیفی بودن ساختار قرآن به نظر می‌رسد؛ به عبارت دیگر از طرفی امیرالمومنین (ع) نخستین جامع قرآن تلقی شده و برخی از قرآن‌پژوهان معتقدند که حضرت، سور مصحف خود را بر اساس ترتیب نزول، چینش نموده و از طرفی معتقدند که ساختار گردآوری قرآن، توقیفی است و ریشه در وحی الهی دارد. این بدان معناست که حضرت علی (ع) به عنوان اولین و برجسته‌ترین شاگرد رسول اکرم (ص) برخلاف امر الهی و سیره نبوی عمل نموده است. در تحلیل این موضوع، راهی جز احصا و استخراج نظریات علمای فریقین و تحلیل روایات و مستندات تاریخی وجود ندارد. با همین هدف و از رهگذر روش تحلیلی- انتقادی روایات و مستندات تاریخی مربوط به محتوا، چگونگی گردآوری مصحف امیرالمومنین (ع) مورد واکاوی قرار گرفته و با حذف روایات مشابه و تکراری، به این نتیجه رسیده است که چینش تنزیلی مصحف امام (ع) بر بنیاد ترتیب نزول، از متن و مفهوم روایات و شواهد تاریخی چندان قابل اثبات نمی‌باشد و در جمع‌بندی روایات، به جای این برداشت می‌توان برای دو دیدگاه زیر نیز جایگاهی قائل شد: دیدگاه تأکیدی به معنای بی کم و کاست بودن مصحف امام (ع) و دیدگاه تکمیلی به معنای اشتمال مصحف بر اضافات تفسیری و شأن نزول آیات.

کلیدواژه ها:

مصحف امام علی (ع) ، ترتیب توقیفی ، ترتیب تنزیلی ، روایات نزول