اعتبارسنجی روایت «توبه آدم با توسل به پنج تن» و پیوند آن با عقاید زیدیه

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 478

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_MFHJ-7-1_002

تاریخ نمایه سازی: 18 بهمن 1399

چکیده مقاله:

دسته‌ای از روایات، پذیرش توبه حضرت آدم (ع) را نتیجه توسل او به حضرت محمد و آل او (ع) دانسته‌اند. روایتی منسوب به پیامبر اکرم (ص) در دو مصدر زیدی کوفی از توسل آدم (ع) به اهل‏بیت با عنوان «پنج‌تن» یاد کرده است. اعتبارسنجی این روایت و تبیین امکان ارتباط آن با عقاید زیدیه، مسئله نوشتار پیش روست. بدین منظور با کاربست روش‏های نقد حدیث در سنت اسلامی به سنجش مصدر، سند و متن روایت پرداخته و بر پایه تحلیل داده‌های برآمده از آن، امکان پیوند این روایت با عقاید زیدیه بررسی شده است. شناسایی آسیب‌هایی چون تفرد در مصادر زیدی کوفی، روی‌گردانی محدثان سده‌های میانه و متقدم از نقل، وجود راویان ضعیف و ناشناخته در طرق انتقال و کاربرد اصطلاح «پنج‌تن» که پدیداری و رواج آن متأخر از عهد نبوی است، اعتبار روایت را به چالش می‌کشد. برجستگی بوم حدیثی کوفه در نقل این روایت با توجه به شرایط فرهنگی ـ دینی آن، توجه زیدیان به اعمش به مثابه حلقه مشترک روایت و منزلت بی‌بدیل اصحاب کساء در دیدگاه زیدیه، نشانه‏هایی از ارتباط نقل و نشر این هیئت از روایت با زیدیان کوفه فراهم می‌آورد.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

علی راد

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پردیس فارابی تهران

پریسا عطایی نظری

دانشجوی دکتری پردیس فارابی دانشگاه تهران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن‏، الذریعه إلى تصانیف الشیعه، بیروت‏، دارالأضواء، چاپ ...
  • ابن‌ابی‌الرجال، احمد بن صالح، مطلع البدور و مجمع البحور، صعده، ...
  • ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن، الجرح و التعدیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ...
  • ابن‌ایوب باجی، سلیمان‌بن‌خلف، التعدیل والتجریح لمن خرج عنه البخاری فی ...
  • ابن‌بدرالدین، حسن، ینابیع النصیحه، صنعاء، مکتبه بدر، چاپ دوم، 1422ق. ...
  • ابن‌حاتم شامی، یوسف، الدرالنظیم، قم، نشر اسلامی، بی‌تا. ...
  • ابن‌حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، بیروت، دارالوفاء، 1411ق. ...
  • __________، الثقات، حیدرآباد، مؤسسه الکتب الثقافیه، 1393ق. ...
  • __________، المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین، بی‌جا، بی‏نا، بی‌تا. ...
  • ابن‌حجاج، مسلم، الجامع الصحیح‏، قاهره‏، دارالحدیث، 1412ق. ...
  • ابن‌حجر، احمدبن‌علی، تقریب التهذیب لخاتمه الحفاظ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ...
  • _________________، لسان المیزان، بیروت، مؤسسه الأعلمی، چاپ دوم، 1390ق. ...
  • _________________،طبقات المدلسین، اردن، مکتبه المنار، بی‌تا. ...
  • ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد، دعائم الإسلام، ‏قم‏، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم‏، ...
  • ________________، شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهار‏، قم، جامعه مدرسین‏، ...
  • ابن‌داود، حسن بن على، ‏الرجال، تهران‏، دانشگاه تهران‏، 1342ش. ...
  • ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا. ...
  • ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على، تحف العقول، قم‏، جامعه مدرسین، ‏1404ق ...
  • ابن‌شهر آشوب مازندرانى، محمدبن‌على، ‏مناقب آل أبی‌طالب (ع)، قم، ‏علامه‏، ...
  • ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، 1415ق. ...
  • ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، ...
  • ابن‌مردویه اصفهانی، أحمدبن‌موسى، مناقب علی بن أبی‌طالب (ع) و ما ...
  • ابن‌معین، یحیی، تاریخ یحیی بن معین، بیروت، دارالقلم، بی‌تا. ...
  • ابن‌مغازلی، علی‌بن‌محمد، مناقب علی بن أبی‌طالب (ع)، بی‌جا، سبط النبی ...
  • ابوالفرج اصفهانى، على‌بن‌حسین، مقاتل الطالبیین، بیروت، دارالمعرفه، بى‌تا. ...
  • ابوطالب مکى، محمدبن‌علی، قوت القلوب فى معامله المحبوب، ‏بیروت، ‏دارالکتب، ...
  • استرآبادى، على، ‏تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، قم، ...
  • اسماعیلی یزدی، عباس، ینابیع الحکمه، قم، مسجد جمکران، چاپ پنجم، ...
  • اشعرى قمى، ‏سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق‏، بی‌جا، علمى و فرهنگى، ...
  • اصفهانى، احمدبن‌عبدالله، ‏حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، قاهره، دار ام ...
  • امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا. ...
  • بحرانی، هاشم، غایه المرام وحجه الخصام فی تعیین الإمام من ...
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ترکیا، المکتبه الإسلامیه، بی‌تا. ...
  • _________________، الضعفاء الصغیر، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق. ...
  • بروجردی، سیدحسین، تفسیر الصراط المستقیم، قم، أنصاریان، 1416ق. ...
  • ______________، جامع احادیث الشیعه، قم، مهر، 1409ق. ...
  • بروکلمان، کارل، تاریخ الأدب العربى‏ ، مترجم: یعقوب‏ بکر و ...
  • بلاذرى، أحمدبن‌یحیى، فتوح البلدان، بیروت، الهلال، 1988م. ...
  • جرار، ماهر، «تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر: مقدمه‌ای در شناخت ...
  • __________، «چهار متن کهن از زیدیان نخستین»، مترجم: سیدعلی موسوی‌نژاد، ...
  • حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله، معرفه علوم الحدیث، بیروت، دارالآفاق، چاپ چهارم، ...
  • حرعاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، ...
  • حسکانی، عبید الله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران‏، ...
  • حسینی‌شکرایی، احترام، نقش اعداد از باستان تاکنون، تهران، پژوهشگاه علوم ...
  • حلى، حسن‌بن‌یوسف، ‏ترتیب خلاصه الأقوال فی معرفه الرجال، ‏مشهد، آستان ...
  • حموی جوینی، ابراهیم‌بن‌محمد، فرائدالسمطین، بیروت، مؤسسه محمودی، 1398ق. ...
  • خرسان، محمدمهدی، موسوعه عبدالله بن عباس حبرالامه و ترجمان القرآن، ...
  • خطیب بغدادی، احمدبن‌علی، الجامع لاخلاق الراوی و آداب السامع، بیروت، ...
  • _____________________، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق. ...
  • خویى، ابوالقاسم‏، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بى‌جا، ...
  • درسی حمزی، ابراهیم یحیی، مجموع کتب و رسائل الامام الاعظم ...
  • ذهبی، محمد بن احمد، المغنی فی الضعفاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، ...
  • _______________، تذکره الحفاظ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا. ...
  • _______________، سیر اعلام النبلاء، بیروت، الرساله، چاپ هفتم، 1413ق. ...
  • _______________، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دارالمعرفه للطباعه والنشر، ...
  • راوندی، قطب‌الدین، قصص الانبیاء، مشهد، مرکز پژوهش‌هاى اسلامى، 1409ق. ...
  • رباط جزی، مجید، «تشیع عبدالله بن عباس از منظر مناظرات ...
  • رجبی، محمدحسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی، ...
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی، قرآن و امام حسین (ع) امام حسین ...
  • زرین کلاه، الهام و نصرت نیل‌ساز، «ارزیابی میزان مطابقت روایات ...
  • _____________________، نهله غروی، محمدعلی مهدوی‌راد، «تحلیل انتقادی روایات متعارض کشی ...
  • سلمان‌زاده، جواد؛ علی‌اکبر ربیع‌نتاج، «باذام بین رد و قبول؛ نمایشی ...
  • سند، محمد، الامامه الالهیه، قم، اجتهاد، 1427ق. ...
  • شوشترى، محمدتقى‏، قاموس الرجال‏، قم، نشر اسلامی‏، چاپ دوم، 1410ق. ...
  • شهارى، ابراهیم بن قاسم، طبقات الزیدیه الکبرى، اردن، مؤسسه امام ...
  • شیمل، آنه‌ماری، راز اعداد، مترجم: فاطمه توفیقی، قم، دانشگاه ادیان ...
  • صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله، حدیث‌های خیالی در مجمع‌البیان، تهران، کویر، چاپ ...
  • صدوق، محمدبن‌على‏، ‏عیون أخبار الرضا (ع)‏، تهران، ‏نشر جهان‏، 1378ق. ...
  • ______________، فضائل الشیعه‏، تهران‏، أعلمى، ‏بى‌تا. ...
  • ______________، معانی الأخبار، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.‏ ...
  • صعدی، عبدالله محمد بن حمزه، هادی الی الحق، درر الاحادیث ...
  • طباطبایی، محمدکاظم، منطق فهم حدیث، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی ...
  • طباطبایى، عبدالعزیز، أهل البیت فی المکتبه العربیه، قم، موسسه آل ...
  • طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد، المنتخب للطریحی فی جمع المراثی و الخطب المشتهر ...
  • طوسى، محمدبن‌حسن‏، رجال الطوسی، قم، نشر اسلامی، چاپ سوم، 1373ش.‏ ...
  • طیار، مساعد بن سلیمان، موسوعه التفسیر المأثور، بیروت، دار ابن‌حزم، ...
  • عاملی، جعفرمرتضی، ابن‌عباس و اموال‌البصره، تهران، مؤلف، 1396ق. ...
  • عجلی، احمدبن عبدالله، معرفه الثقات، مدینه، مکتبه الدار، 1405ق. ...
  • عزیزى، حسین‏، الرواه المشترکون بین الشیعه و السنه، مترجم: عقیل‏ ...
  • عصفری، ابن‌خیاط، خلیفه، طبقات خلیفه، بیروت، دارالفکر، 1414ق. ...
  • عقیلی، محمدبن‌عمرو، الضعفاء الکبیر، بیروت، دارالکتب، چاپ دوم، 1418ق. ...
  • علوی، محمدبن‌علی، تسمیه من روی عن الامام زید من التابعین، ...
  • عمدی، محمد، الزیدیه و الامامیه جنبا الی جنب، قم، مرکز ...
  • عیاشى، محمدبن‌مسعود، تفسیر العیاشی،‏ تهران، ‏المطبعه العلمیه، 1380ق.‏ ...
  • غلامعلی، مهدی، «سیطره سبک مناقب‌نگاری در سده ششم و هفتم ...
  • غوری، عبدالماجد، موسوعه علوم الحدیث و فنونه، دمشق، دار ابن‌کثیر، ...
  • فرجامی، اعظم، زیدیه و حدیث امامیه، قم، دارالحدیث، 1394ش. ...
  • فیاض، عبدالله، پیدایش و گسترش تشیع، مترجم: جواد خاتمی، سبزوار، ...
  • قبادی، مریم، تفسیر فرات کوفی؛ بازشناسی میراث کهن شیعه، تهران، ...
  • قرشی، علی‌بن‌حمید، مسند شمس الاخبار المنتقی من کلام النبی المختار، ...
  • قمى مشهدى، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تهران، ...
  • کاظمی، عنایت‌الله، «توسل در سیره انبیاء از دیدگاه اهل‌سنت»، پژوهشنامه ...
  • کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، وزارت ارشاد ...
  • کوفی، محمدبن‌سلیمان، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب (ع)، قم، مجمع ...
  • کشى، محمدبن‌عمر، ‏رجال الکشی، مشهد، ‏دانشگاه مشهد، 1348ش. ...
  • کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، قم، ‏دارالحدیث‏، 1429ق. ...
  • مادلونگ، ویلفرد، فرقه‌های اسلامی، مترجم: ابوالقاسم سری، تهران، اساطیر، چاپ ...
  • مامقانى، عبدالله، ‏تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسه آل ...
  • مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت‏، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم‏، ...
  • محب طبری، احمد، الریاض النضره فی مناقب العشره، بیروت، دارالکتب ...
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه قرآن و حدیث، مترجم: حمیدرضا آژیر ...
  • مخزومی، مهدی، مدرسه الکوفه و منهجها فی اللغه و النحو، ...
  • مزی، یوسف، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت، مؤسسه الرساله، ...
  • مسعودی، عبدالهادی، «اعتبارسنجی تفاسیر روایی شیعی»، تفسیر اهل‌بیت، 1392ش، ش1، ...
  • معرفت، محمدهادى، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، جامعه ...
  • منصوربالله، قاسم‌بن محمد، مجموع رسائل الامام المنصور بالله، صنعاء، موسسه ...
  • موحدی محب، عبدالله، «نگاهی به تفسیر فرات کوفی»، آینه پژوهش، ...
  • مهروش، فرهنگ، مروری بر گستره دعاپژوهی، تهران، بصیرت، 1389ش. ...
  • نجاشى، احمدبن‌على، ‏رجال النجاشی، قم‏، نشر اسلامی، ‏چاپ ششم، 1365ش. ...
  • نسائی، أحمدبن‌علی، الضعفاء والمتروکین، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق. ...
  • نمازى شاهرودى، على، ‏مستدرکات علم رجال الحدیث‏، تهران، فرزند مولف، ...
  • نورآقایی، آرش، عدد، نماد، اسطوره، تهران، افکار، 1388ش. ...
  • نوری، حسین، ‏مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم، مؤسسه آل‌البیت ...
  • وجیه، عبدالسلام عباس، معجم رجال الاعتبار و سلوه العارفین، یمن، ...
  • هارونی، یحیی بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابی‌طالب، عمان، ...
  • هالم، هاینتس، غنوصیان در اسلام، ترجمه: احسان موسوی خلخالی، تهران، ...
  • یازیگی، مایا، «حدیث عشره مبشره یا استفاده‌های سیاسی از روایت»، ...
  • نمایش کامل مراجع