اعتبارسنجی روایت «توبه آدم با توسل به پنج تن» و پیوند آن با عقاید زیدیه

دسته‌ای از روایات، پذیرش توبه حضرت آدم (ع) را نتیجه توسل او به حضرت محمد و آل او (ع) دانسته‌اند. روایتی منسوب به پیامبر اکرم (ص) در دو مصدر زیدی کوفی از توسل آدم (ع) به اهل‏بیت با عنوان «پنج‌تن» یاد کرده است. اعتبارسنجی این روایت و تبیین امکان ارتباط آن با عقاید زیدیه، مسئله نوشتار پیش روست. بدین منظور با کاربست روش‏های نقد حدیث در سنت اسلامی به سنجش مصدر، سند و متن روایت پرداخته و بر پایه تحلیل داده‌های برآمده از آن، امکان پیوند این روایت با عقاید زیدیه بررسی شده است. شناسایی آسیب‌هایی چون تفرد در مصادر زیدی کوفی، روی‌گردانی محدثان سده‌های میانه و متقدم از نقل، وجود راویان ضعیف و ناشناخته در طرق انتقال و کاربرد اصطلاح «پنج‌تن» که پدیداری و رواج آن متأخر از عهد نبوی است، اعتبار روایت را به چالش می‌کشد. برجستگی بوم حدیثی کوفه در نقل این روایت با توجه به شرایط فرهنگی ـ دینی آن، توجه زیدیان به اعمش به مثابه حلقه مشترک روایت و منزلت بی‌بدیل اصحاب کساء در دیدگاه زیدیه، نشانه‏هایی از ارتباط نقل و نشر این هیئت از روایت با زیدیان کوفه فراهم می‌آورد.