کاربرد نظریه کوانتوم در تحلیل جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران

با تغییر پارادایم جامعه‎شناسی و ظهور کنشگران جدید درعرصه‌های فروملی، ملی و فراملی، الگوهای جدیدی همچون نظریه ‌کوانتوم برای تحلیل پدیده‌های اجتماعی مطرح شده که از ظرفیت توضیحِ منطق کنشگری‌های جدید برخوردارند. براساس علوم اجتماعی‌کوانتومی، رفتار کنشگر فروملی می‎تواند اثرگذاری بالایی در سطوح کلان داشته باشد و به ‎دلیل غیرجایگزیده بودن پدیده‌ها، این اثرگذاری تأثیرات دومینو شکلی ایجاد کند. دراین مقاله، از روش کوانتومی به عنوان رویکردی فرارشته‎ای و تلفیقی از روش‌شناسی توصیفی-تفهمی-گفتمانی، برای تحلیل وضعیت جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران بهره‌برداری شد و این سئوال مطرح شد که بر اساس نظریه‌کوانتوم، جامعه‌مدنی در جمهوری اسلامی در چه وضعیتی قرار دارد؟ با تحلیل کوانتومی، نشان داده شد که تحت تأثیر «ابزارهای نوین ارتباطی، ارتباطات شبکه‌ای، خاصیت غیرجایگزیدگی، عدم‌قطعیت و درهم تنیدگی»، سطح بازیگریِ کنشگران فروملی و ملی، نوسانات بسیاری را تجربه ‌کرده است. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که این وضعیت، به معنای تحقق جامعه ‎مدنی مشارکتی نیست؛ بلکه نوعی «جهش‌کوانتومی» اجتماعی درحال وقوع است‌که همانند تأثیرات «جهش ژنتیکی»، می‌تواند تبعات ناخوسته‌ای به جامعه تحمیل‌کند و در کوتاه‌مدت، وضعیت «بی‌هنجاری»، و درمیان‌مدت، فرو ریزش اجتماعی را به‌دنبال داشته باشد.

کلیدواژه ها:

نظریه کوانتوم ، جامعه مدنی ، شبکه‎های اجتماعی ، جمهوری اسلامی ، فناوری‎های ارتباطی