مدل دستگاه فهم و آینده ‏اندیشی تمدن ‏ساز مبتنی بر قرآن کریم

یکی­از ظرفیت‏های اساسی انسان، دستگاه فهم و اندیشه خدادادی اوست؛ که بدون آن، هیچ طرح و برنامه خردمندانه‏ای ممکن نیست. با شناخت و طراحی این دستگاه، می‏توان با یک فرایند نظام‏مند و قابل تکرار و تکثیر، از آن برای «آینده‏اندیشی تمدن‏ساز» استفاده کرد. این موضوع، در عصر حاضر که تصویرسازی؛ که قلب دستگاه آینده‏اندیشی است، یکی از روش‏های پرکاربرد و موثر تمدن بدیل یا رقیب غرب و تفکر غربی است، اهمیتی بیش از گذشته دارد.با توجه به این‏که منبع اصلی و قابل اطمینان برای طراحی این مدل یا دستگاه، قرآن و عترت است، لازم است این مدل مبتنی بر این‎دو منبع طراحی و تدوین شود. بر این اساس، مسیله اصلی تحقیق عبارت است از «چیستی و چگونگی مدل یا دستگاه فهم و آینده‏اندیشی تمدن‏ساز بر اساس قرآن و عترت». هدف پژوهش، طراحی این مدل، به‏منظور تولید تصویرهای صحیح و واقع‏نما از حقایق آینده و تنظیم اکنون بر اساس آن‎ها در یک رویکرد تمدن‏ساز است. روش پژوهش، تفسیر موضوعی استخراجی است. یافته‏های تحقیق نشان می‏دهد، بر اساس آیات قرآن کریم و روایات، عناصر و اجزا مختلف «مدل یا دستگاه فهم و آینده‏اندیشی» عبارتند از ذهن، تصویرهای آینده، دستگاه اندیشه و دستگاه انگیزه. مهم‏ترین بخش این دستگاه، تصویرهای پایه، ملاک یا شاخص است که عناصر تشکیلدهنده آن‏ها، باورها و اعتقادات تصدیق و ذخیره شده است. تصویرهای زمان‏پایه؛ مانند تصویرهای گذشته، حال یا آینده یا تصویرهای مبتنی بر موضوعات مختلف دیگر، با این تصویرها ارزیابی و سنجش شده و تصدیق یا رد می‏شوند. بر اساس یافته‏های تحقیق، با به‏کارگیری «مدل یا دستگاه فهم و آینده‏اندیشی مبتنی بر قرآن و عترت» در «ابعاد جامع روابط انسان» (رابطه با خدا، خودش، دیگران، دنیا، محیط، ...) و در سطوح فردی، اجتماعی؛ در عرصه‏های علمی، فناوری، ... و سطوح داخلی، منطقه‏ای و بینالمللی، می‏توان فرایند تمدن‏سازی را سامان داد.با در نظرگرفتن مولفههای «دستگاه آینده‏اندیشی» و «تمدن‏سازی، می‏توان گفت، «نتیجه به‏کارگیری مدلی که در آن، همه جوانب آینده بر اساس قرآن و عترت مد نظر باشد، تمدن‏سازی خواهد بود. این مدل را می‏توان زیرمجموعه «مدل دستگاه آینده‏اندیشی انسان کامل» دانست؛ که از ابتدای آفرینش به دنبال تحقق «تمدن اسلامی»و«فراگیری اسلام» در همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان در کل جهان بوده است. بر اساس یافته‏های تحقیق، «آینده‏اندیشی تمدن‏ساز اسلامی عبارت است از کنش یا فرایند فکری مداوم و نظام‏مند معطوف به آینده (اخروی و دنیوی)؛ که در اثر انگیزه ترس از ضرر، طمع منفعت یا علاقه (محبت) ناشی از شایستگی مقام مراتب ولایت الهی ایجاد و منجر به ترسیم نقشه ذهنی و عینی (برنامه) مبتنی بر قرآن و عترت، به‏منظور تحقق تمدن اسلامی می‏شود.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، عترت ، آینده ‏اندیشی ، تمدن‏سازی ، انسان کامل