وضعیت منافع ایران در رابطه با رویکردهای امنیتی اتحادیه اروپا به ناتو

پس از پایان جنگ جهانی دوم و پایان همکاری بلوک غرب و شرق در شکست متحدان، رقابت این دو قطب در قالب جدیدی شکل گرفت. اروپای ویران را آمریکا مورد حمایت قرار داد و شوروی کمونیست نفوذ خود را تا دروازه‌های برلین تحکیم ‌بخشید. پیمان آتلانتیک شمالی برای حفظ اتحاد غربی در مقابل پیشروی کمونیسم تشکیل گشت و با اینکه نقشی بازدارنده داشت و تا پایان جنگ سرد عملاً وارد عملیاتی نظامی نشد، با فروپاشی شوروی، «ناتو» با پرسش‌های ماهوی جدی مواجه گشت؛ ‌از جمله اینکه «با احیای متحدان اروپایی پس از جنگ دوم جهانی و حذف رقیب کمونیست آیا وجود آن موضوعیتی دارد یا خیر!» با این‌همه بنیان‌گذاران بر ضرورت حفظ و تداوم این نهاد امنیتی و دفاعی تأکید کردند و از آن زمان تاکنون یعنی طی سه دهه، گستره جغرافیایی و موضوعی ناتو افزایش یافته و البته عملاً وارد چند عملیات هم شده است؛ اما مشخص است که دوره گذار ناتو همچنان دارد و مباحث و تحلیل‌ها در بین سیاستمداران و استراتژیست‌ها برقرار است. در این میان شکل‌گیری و پیشرفت اتحادیه اروپا و استقرار نهادهای آن، موضوع دفاع و امنیت اروپایی را نیز به موضوع محوری نزد پیشگامان ایده اروپای واحد تبدیل نموده و برای قدرت منطقه‌ای نظیر ایران این چشم‌انداز حیاتی بوده است. در این شرایط مجموعه تحولات اخیر (برگزیت، انتخاب دونالد ترامپ، تروریسم و مهاجران خاورمیانه‌ای، امنیت سایبری، تحرکات روسیه و ظهور افراط‌گرایی) ضرورت اقدام مؤثر در جهت شکل‌دهی به سازمان دفاعی اروپایی و تعیین حدود و دامنه مأموریت و عملکرد ناتو را بیش از پیش نموده است. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی روندهای موجود و نظرات ارائه‌شده، به تبیین چشم‌انداز این رابطه در چارچوب رویکرد همکاری‌های امنیتی نهادی پرداخته و سناریوهای مطرح و چالش‌های مرتبط ارائه شده است. از آنجا که وابستگی به آمریکا در قالب ناتو تعریف می‌شود اساساً نگاه غالب اروپایی در این نهاد حفظ دامنه عملکردی در محدوده مرزهای اقیانوس اطلس شمالی بوده، درحالی‌که رویکرد آمریکا گسترش بیشتر حوزه جغرافیایی و موضوعی مأموریت‌های ناتو است.

کلیدواژه ها:

اتحادیه اروپا ، ناتو ، تهدیدات امنیتی ، برگزیت ، تروریسم ، جنگ‌های سایبری ، منافع ایران