کمرنگی عنصر حماسه در فرازنامه و عوامل آن

منظومۀ فرازنامه که به احتمال بسیار در نیمۀ دوم قرن ششم هجری توسط رفیع الدین مرزبان فارسی سروده شده است، به شرح دلاوری‌های فرامرز و پسر رستم در هندوستان می‌پردازد؛ گرچه ذات این منظومه حماسی است اما عواملی باعث شده اند که این اثر از حماسی بودن فاصله گیرد. در این مقاله با بررسی جزئی‌ و دقیق واژگان، اصطلاحات، شیوه بیان، ساختار داستانی، شخصیت حماسه و .... این عوامل، شناسایی و به چهار گروه زبانی، موسیقایی، بیانی و معانی، و داستانی تقسیم می‌شود. عوامل زمانی که مربوط به شیوه به کار بردن واژگان و نحو جمله اند، عبارتند از: کثرت لغات عربی و استفاده از لغات غیر رایج این زبان در متون حماسی ایرانی و ضعف تألیف (سستی ابیات و استفاده فراوان از برخی کلمات). عوامل موسیقایی که تأثیر بسزایی در خوانش حماسی منظومه دارند، دربردارنده عیوب قافیه محدودیت‌های ایجاد شده به وسیلۀ آن، غنای قافیه و همچنین مشکل وزنی است. عوامل بیانی و معنایی که به طرز بیان اندیشه و همچنین معنا و مضمون به کار رفته به وسیله شاعر مربوطند، شامل: عوامل بلاغی (از جمله تشبیه های غیرحماسی و نامناست، محدودیت در تشبیه، استفاده از آرایه‌های بدیعی و ضعف مبالغه)، ناتوانی شاعر در توصیف نبردها و نفوذ عناصر سامی و اسلامی است و عوامل داستانی که ساختار چند بخش از استان فرامرز اشخاص آن را مورد انتقاد قرار می‌دهد، عبارت است از: داستان‌ها و شخصیت‌های غیر حماسی، پیش‌بینی و حکایت‌های مخیل فابل گونه.

کلیدواژه ها:

فرازنامه ، ضعف حماسه ، زبان و بیان حماسی ، داستان های حماسی