فراهنجاری معنایی در رباعیات حسن حسینی

زمانی که شاعری شعر می سراید، حقیقتاً کلام خود را از قفس عادات زبانی رهانیده و به نوعی تازگی در معنا و مفهوم رسیده است. این تازگی پس از گذشت زمان و کاربری متمادی به یک بحث و سخنی تبدیل می شود که اثرگذاری آن، دست کم برای فارسی زبانان به حداقل می رسد. یکی از راه های بازآوری و احیای زبانی، برجستگی و به حد اعلا رساندن تأثیرات آن، استفاده از تکنیک آشنایی زدایی است. آشنایی زدایی که در اصل، نتیجۀ هنجارگریزی است، شگردی است که شاعر یا گوینده توانسته کلام خویش را به زیبایی، ادبیت و هنری شدن بسیار نزدیک کند. هنجارگریزی که خود انواعی دارد، همواره در شعر شاعران، مورد توجه اهل فن بوده و است. یکی از گونه های هنجارگریزی عدول و انحراف معنایی در ساختار زبان است که به «فراهنجاری معنایی» تعبیر شده است. این زیبایی آفرینی در شعر شاعران معاصر رنگ و بوی دیگری دارد. حسن حسینی (1335 - 1383 هـ . ش) یکی از شاعران متعهد انقلاب اسلامی است که توانسته با بهره گیری از اضافۀ تشبیهی، پارادوکس، حس آمیزی و... فراهنجاری معنایی را در رباعیات خود به اوج برساند؛ به طوری که تقریباً 60 % از رباعیات وی از این ریزه کاری بی نصیب نمانده است. این جستار به دنبال آن است تا رباعیات حسن حسینی را از منظر فراهنجاری معنایی در ترازوی نقد و بررسی بگذارد. پژوهش حاضر که با روش کتابخانه ای و به شیوۀ تحلیلی-توصیفی صورت گرفته، به این نتیجه دست یافت که بالاترین بسامدِ شاخصه های فراهنجاری معنایی مربوط به رباعیات حسن حسینی، «ترکیب های معنایی نو (به کمک تشبیه و استعاره)» است.

کلیدواژه ها:

نایی زدایی ، هنجارگریزی ، زبانی ، رباعیات ، حسن حسینی