کنایه در مثنوی های ادیب الممالک فراهانی

ادبیات و شعر یکی از اثرگذارترین شیوه های انتقال مفهوم در هر دورۀ تاریخی یا مقطع خاصی از زمان است. از میان فنون و ابزار ادبی، مواردی همچون تشبیه، استعاره، مجاز، تمثیل، کنایه و به طور کلی مفاهیمی که با تفکر و تخیل تناسب بیشتری دارند، کارآمدتر و اثرگذارتر هستند. یکی از این ابزارها، کنایه است. کنایه که خود به انواعی تقسیم می شود، در لغت به معنای پوشیده سخن گفتن و در اصطلاح ادبی، آن است که گوینده سخنی را با دو مفهوم دور و نزدیک بیان کند؛ به طوری که هر دو مفهوم قابل برداشت باشد. از آنجایی که بررسی اینگونه آرایه ها در شعر شاعران موجب آگاهی از طرز تفکر و جهان بینی میشود، این پژوهش بر آن است تا کنایه را در مثنوی های ادیب الممالک فراهانی بررسی و تحلیل کند. ادیب الممالک فراهانی (1277 - 1335 هـ . ق) یکی از شاعران صدر مشروطه است که دوران پس از مشروطه را نیز درک کرده است. نسب ادیب الممالک که با القاب و تخلص هایی چون پروانه، امیری، امیرالشعراء و ادیب الممالک دستی در شاعری داشته، با سی و پنج واسطه به امام زینالعابدین (ع) می رسد. هدف از انجام این پژوهش، مطالعه ای در کنایات موجود در مثنوی های شاعر نامبرده است تا بتوان به زوایای پنهان فکر و هنر وی در شاعری دست یافت. این جستار از نوع بنیادی و به روش مطالعۀ کتابخانه ای صورت گرفته و طی آن مشخص شد که اغلب کنایات ادیب الممالک از نوع ایماء و به صورت تمثیلی است و خواننده هنگام خواندن اشعار و درک مفاهیم کنایی، مشکل چندانی ندارد. همچنین گستردگی استفاده از انواع کنایات در موضوعات مختلف بیانگر تسلط شاعر بر زبان عربی و علوم دیگر است.

کلیدواژه ها:

ادیب الممالک ، فراهانی ، کنایه ، مثنوی ، شعر