تحلیل ویژگی ها و اصول معماری بازارهای تاریخی شمال ایران (نمونه موردی : بازار قدیمی شهر ساری)

بازار عالی ترین و عمل یترین مرکز برای تجارت و کسب و کار است که بشر تاکنون برای خود ابداع کرده است. بازار مرکز شهرهای اسلامی، کانون به هم پیوستة بازرگانی و داد و ستد کلّی و جزئی صنعتگری پیش هوری و سایر فعالیت های اقتصادی از جمله مرکز اصلی ستاد هدایت، سازماندهی و نظارت اقتصادی از جمله سرمایه گذاری، پرداختن به امور مالی و اعتبار سنّتی است. با وجودی که بازار به عنوان مرکز دادوستد و قلب زندگی اجتماعی شهر دارای عملکرد یکسانی در شهرهای مختلف ایران است، ولی مشاهده می شود که به لحاظ کالبدی، در اقلیم های مختلف تفاوت هایی وجود دارد. بعضی از مححقان بازار را بخش اساسی و هستة مرکزی «شهر اسلامی» خوانده اند. بعضی دیگر مسجد جامع را بر خی هر دو را گروهی دیگر با استناد به متن های کهن تاریخی و جغرافیایی شهر را متشکل از سه رکن اصلی ارگ، مسجد جامع ، و بازار دانسته اند . تحقیقات بسیاری در مورد بازار های تاریخی در ایران شده و لی در مورد بازار های تاریخی منطقه شمال ایران هیچ تحقیق و پژوهشی نشده است . از این رو، هدف از این پژوهش تحلیل ویژگی ها و اصول معما ری بازاره ای تاریخی شمال ایران به عنوان یکی از مهم ترین و زیباترین نمودهای معماری ایرانی-اسلامی در این اقلیم قرارگرفته است. پژوهش انجام گرفته از نوع تفسیری-تحلیلی و در زمره تحقیقات کاربردی است. با توجه به اینکه شهر سا ری دار ای میراث گرانبهای فرهنگ و تاریخ می باشد، می توان تحقیقات گسترده ای بر معماری بازار ها این شهر تاریخی انجام داد که از دست آورد های پژوهش می باشد. در شهر ساری همبستگی مسجد جامع و بازار و اهمیت این دو در ساختار بنیادی شهر امری مشهودو عینی است؛ اینکه ، تا روزگاری دراز زندگی و فعالیت اقتصادی، اجتماعی و تا حدودی مذهبی و سیاسی این شهر در بازار ظهور و بروز داشته است، قطعی است . در شهر ساری بازار به مسجد جامع وابستگی کالبدی و کارکردی نزدیکی دارد و مسجد جامع در بطن بازار قرار گرفته است. در کرانه ی دریای خزر به لحاظ رطوبت و بارندگی بسیار زیاد، راسته های بازار غالباً فاقد تاق هستند و فقط بام شیب دار حجره ها از دوطرف تا حدودی فضای بالای راسته ها را می پوشانند و در هنگام بارندگی مانع از ریزش باران بر روی عابرین می شوند. وجود تاق مانع از جریان طبیعی هوا در سطح بازار می شود و نمی تواند هوای مرطوب و سنگین را در فضای بازار جابجا کند. کف راسته های بازار معمولاً از دو طرف قدری به سمت وسط شیب دارند تا آب باران به سمت مجرای باریکی که از وسط راسته می گذرد هدایت شود. مصالح ابتدایی مورد استفاده در پوشش بام شیب دار حجره های بازار، الیاف گیاهی مانند گالی و یا ساقه ی برنج می باشد و سفال و شیروانی جزء مصالح جدیدتر جهت پوشش بام محسوب می شوند. دیوارها نیز جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت به کف حجره ها بصورت کرسی چینی بلند و گربه رو اجرا می شدند

کلیدواژه ها:

بافت شهری ، بازار تاریخی ، مازندران ، سا ری