تأثیر فن خطابه در شکل‌گیری قصیده با نظر به قصاید سبک خراسانی

قصیده، نخستین قالب مشخص شعر فارسی است. ازاین‌رو، شناخت خاستگاه‌های زبانی، ادبی و فکری این قالب شعری، برای شناخت ریشه‌های شعر فارسی، اهمیت دارد. بدین منظور ابتدا باید دید چه پیشینه‌ها و زمینه‌هایی در شکل‌گیری قالب قصیده‌ اثرگذار بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین پیشینه‌های اثرگذار در این باره، فن خطابه است. کاربرد خطابه در ایران پیش از اسلام و میان اعراب دورة جاهلی و دورة اسلامی و یونان باستان و تقدم زمانی این ژانر نسبت به شعر عربی و فارسی جای تردید ندارد. از سوی دیگر، شباهت چندجانبة قصیده با خطابه، این تأثیر را، بویژه از طریق قصیدة عربی، بر قصیدة فارسی نشان می‌دهد. این واقعیت سبب شد تا در مقالة حاضر با روش توصیفی و تطبیقی، فن خطابه را به عنوان یکی از خاستگاه‌های ادبی قالب قصیده بررسی کنیم. برای این منظور، خطابه و قصیده، از چشم‌انداز ساختار، مخاطب، ابزارها، کارکردها و آرایه‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند و شباهت‌های بارزی میان آنها به دست آمد.

کلیدواژه ها:

خطابه ، قصیده ، سبک خراسانی ، روابط بیناگونه‌ای