بررسی و نقد تاریخ‌ عالم‌آرای عباسی درپرتو نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی

تاریخ عالم‌آرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کم‌تر آن را نقد کرده‌اند. این کتاب تاکنون بیش‌تر به‌منزلة اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنی‌بر نظریة تحلیل انتقادی می‌توان به وجوه دیگری غیر از وقایع‌نگاری صِرف در اندیشة اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالم‌آرای عباسیتداوم میراث تاریخ‌نگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمدة رویکردهای این شیوه از تاریخ‌نگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوب‌های مطرح‌شده در شیوة تاریخ‌نگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریة تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهم‌تری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفت‌شناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخ‌نگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیات‌محوری و قهرمان‌گرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی ارادة خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما به‌جرئت می‌توان گفت در حوزة بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخ‌نگاران سنتی ایران رفته است. به‌طوری‌که اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحب‌منصبان و سطوح پایین جامعة صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزة جامعه‌شناسی تاریخی قرار دارد.

کلیدواژه ها:

تاریخ‌نگاری ، صفویان ، اسکندربیگ منشی ، تاریخ عالم‌آرای عباسی ، تحلیل گفتمان انتقادی