بررسی تاریخی نقش هجرت پیامبر (ص) در تحول ظرفیت های اقتصادی مدینه

اگرچه دعوت توحیدی پیامبر صلی الله و علیه و آله در مکه به سر انجام نرسید با این حال از لحاظ تاریخی و دینی مکه جایگاه خاصی نزد پیامبر و مسلمانان داشت. بنابراین ضرورت داشت جایی به عنوان پایگاه این دعوت انتخاب شود که علاوه بر نزدیکی، بتوان از آنجا اوضاع مکه را زیرنظر داشت و نوعی فشار سیاسی و اقتصادی و حتی نظامی به وقت لزوم بر آن وارد ساخت. مدینه همان جایی بود که مقدمات و لوازم اعمال چنین فشاری در آم موجود بود. مدینه می توانست به دلیل قرار داشتن در مسیر کاروان های بازرگانی و تجاری قریش، مکه را از نظر اقتصادی در فشار قرار دهد، خصوصاً که منبع تأمین معاش مردم که در درجه نخست، تجارت و مبادلات بازرگانی بود هجرت به مدینه تنها راه حل ممکن فراروی پیامبر صلی الله و علیه و آله بود. یمن، ایران، روم، شام و سایر مناطق، زیر سلطه دو ابرقدرت بزرگ آن روزگار بودند که با هجرت به این سرزمین ها جز مشکلات و خطرات هولناک بهره ای عاید پیامبر صلی الله و علیه و آله و دعوت توحیدی نمی شد. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی- تحلیلی، به ظرفیت ها و پتانسیل اقتصادی مدینه و اهمیت نقش آن در هجرت پیامبر اسلام و توسعه تجارت و بازرگانی پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهند که مدینه به جهت قرارگرفتن در موقعیت جغرافیایی خاص و داشتن مناطق قابل کشت و زرع، محل زراعت بوده و به کشاورزی و باغداری شهرت داشته است. این شهر همچنین به خاطر واقع شدن در سر راه کاروان های تجاری شمال و جنوب، شام، یمن و مکه، از نوعی تجارت بهره مند بوده و نیز مردم آن به داد و ستد در خود شهر می پرداختند و بازار خرده فروشی در آن بر رونق بود و از طرفی به اقتضای شهرنشینی، تا حدودی شهر صنعتی محسوب می شد.

کلیدواژه ها:

پیامبر اکرم (ص) ، مدینه ، ظرفیت اقتصادی ، هجرت ، مسلمانان