مطالعه تطبیقی فرش هریس در دوران پهلوی و معاصر

شهرستان هریس، از نقاط بافندگی ایران به شمار می آید که تولیدات آن به سبب طرح شکسته و هندسی از شهرت ویژه ومنحصر به فردی در سطح ملی و جهانی برخوردار است. تولید فرش دستباف در این منطقه پیشینه ای دیرینه دارد و سیر تحولو تطور بسیاری در طرح، نقش و رنگ طی کرده است. از این رو در پژوهش حاضر تولیدات دو دوره زمانی اوایل سده سیزدهم واخیر به صورت تطبیقی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. نتایج بررسی ها که با تحلیل بر روی هشت تخته فرش انجام شدهاست، نشان داد فرش های سال های نخستین سده سیزدهم، عموماً در دو طرح افشان و لچک و ترنج تولید شده اند. اما علیرغمکاربرد محدود طرح، این فرش ها از تنوع بالایی در کاربرد رنگ، نقوش و تراکم نقوش برخوردار بوده است. به طوری که درفرش های این دوره، نقوش متنوعی از انواع انسانی، حیوانی، گیاهی و در مواردی اسلیمی به رنگ های آبی، قرمز، سفید، زرد،کرم و مشکی مشاهده می شود. اما علیرغم این گروه، تولیدات اخیر شهرستان هریس از تنوع پایینی برخوردار است. به طوریکه تنها طرح لچک و ترنج در قالب تاجری در این منطقه رواج یافته و مابقی طرح ها کاربرد و جایگاهی ویژه ای ندارند. طرحمذکور تنها توسط نقوش گیاهی مزین شده و استفاده از نقوش انسانی و یا اسلیمی که پیشتر رواج داشته، منسوخ شده است.همچنین رنگ آبی که در دوره پیشین به عنوان شاخصه فرش هریس شناخته می شده، منسوخ شده و جای خود را به رنگقرمز بخشیده است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان می دهد یکی از عوامل موفقیت فرش هریس خلاقیت بوده است که درسال های اخیر با رواج نقشه کاغذی و کاهش جایگاه بافنده، روبه زوال رفته است. نیاز به توضیح است که این پژوهش به روشتوصیفی تحلیل محتوا انجام گرفته و شیوه جمع آوری اطلاعات علاوه بر شیوه کتابخانه ای، میدانی است.

کلیدواژه ها:

قالی ، هریس ، طرح ، نقش ، رنگ بندی