راهکار حفظ تعادل بازار ارز

پنجاه و هفتمین جلسه از سلسله نشست های «گفتگوهای راهبردی»، در تاریخ چهارشنبه 15 اسفند ماه 1397، با سخنرانی آقای علیرضا توکلی کاشی پژوهشگر حوزه اقتصاد با عنوان «معرفی یک ابزار نوین مالی؛ گواهی سپرده ارزی قابل معامله» در سالن نشست های مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد. نشست «معرفی یک ابزار نوین مالی؛ گواهی سپرده ارزی قابل معامله» با سخنرانی آقای علیرضا توکلی کاشی پژوهشگر حوزه اقتصاد برگزار شد. توکلی در ابتدای این نشست به بیان تمایز میان «ارز» و «نرخ ارز» پرداخت و تاکید کرد که تاکید او در این نشست بر «نرخ ارز» خواهد بود. حفظ ارزش پول، کارکردهای حسابداری و مالی، مبنا قرارگیری برای ارایه­ ی گزارش به مجامع ملی و ... همگی از کارکردهای نرخ ارز هستند. ارزهای خارجی پایدار مثل دلار و یورو، از عمده بازارهای هدف مردم برای حفاظت از دارایی­ هایشان در برابر تورم هستند چراکه این بازارها به سرعت خود را با تورم تطبیق می­ دهند و از سوی دیگر جنس این بازارها به گونه­ ای نیست که دولت بتواند قیمت های دستوری و مصنوعی را بر آن­ها تحمیل کند. اما اشکالی که در این بین پیش می آید، این است که ارزهای خارجی مانند هر کالای دیگری یک بازار تعادلی دارند؛ هجوم مردم به این بازار که با هدف مصون سازی از تورم اتفاق می افتد، تعادل این بازارها را به هم زده و باعث خواهد شد تا بخشی از تولید و تجارت از این نوسان غیرطبیعی، آسیب ببیند. ضرر فعالان اقتصادی سبب کاهش سطح فعالیت ایشان و در نتیجه کاهش تولید ناخالص داخلی و کاهش رشد اقتصادی کشور خواهد شد! اما راه چاره چیست؟ راه­ حل پیشنهادی توکلی برای این مسیله «گواهی سپرده ارزی» بود. وی در ادامه نشست به تشریح ارکان مختلف این راهکار پیشنهادی پرداخت: 1. یک نهاد ارزی، بخشی از منابع خود را در یک بانک دولتی (بانک عامل) برای دوره نسبتا بلندمدتی سپرده گذاری می کند و در مقابل آن یک گواهی سپرده ارزی مدت دار دریافت می دارد. 2. بانک عامل، به این گواهی سپرده بلندمدت، نرخ سودی را معادل نرخ سود بلندمدت سپرده های ارزی اعطا خواهد کرد. 3. ضمانت بازپرداخت اصل و سود این گواهی سپرده در سررسیدهای مقرر بر عهده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. 4. نهاد ارزی مزبور، بلافاصله این گواهی را نزد بورس پذیرش خواهد کرد و معادل آن اوراق گواهی سپرده قابل نقل و انتقال دریافت خواهد کرد. 5. نهاد ارزی با اعلام اطلاعیه رسمی، بخش کوچکی از این سپرده را (در حدود 5 درصد) در یک روز مشخص به عموم مردم و سرمایه گذاران و به قیمتی که توسط مکانیزم عرضه و تقاضای بازار مشخص خواهد شد، به بازار عرضه خواهد کرد. 6. نهاد ارزی، منابع ریالی حاصل را صرف مصارف ریالی خود خواهد کرد. .7در روزهای بعدی،نهاد ارزی اقدامات زیر را انجام خواهد داد: الف. در زمانی که مطابق مصوبه هیات عامل خود قرار باشد تسهیلات ارزی به اشخاص ثالث اعطا کند و تسهیلات گیرندگان قصد استفاده ریالی از آن را داشته باشند، صندوق با انتقال بخشی از گواهی سپرده ارزی خود به ذی نفع، تعهدات خود را ایفا خواهد کرد. مالک جدید نیز می تواند به تدریج یا به صورت عمده و در چارچوب مقررات بازار بورس، نسبت به عرضه گواهی خود و دریافت وجود ریالی ناشی از فروش گواهی سپرده ارزی خود اقدام کند. ب. نهاد ارزی سایر نیازهای ریالی خود را در چارچوب مصوبات هیات عامل و مقررات مجلس شورای اسلامی و هیات دولت، از محل فروش اوراق خود در بازار بورس، تامین خواهد کرد و در این حالت نیز اقدام به عرضه و فروش اوراق خود در بازار خواهد کرد. 8. بانک عامل، علاوه بر استفاده از این منابع برای تسهیلات ارزی، سود سپرده ارزی را در مقاطع 3 ماهه و به یکی از دو روش زیر به حساب دارندگان گواهی سپرده واریز خواهد کرد: الف. براساس قیمت میانگین نرخ گواهی سپرده در یک ماه منتهی به تاریخ پرداخت سود، و نرخ سود گواهی سپرده ارزی، سود را به صورت ریالی محاسبه و از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب آخرین دارندگان اوراق گواهی سپرده ارزی در سررسید پرداخت سود، واریز می کند. ب. متناسب با سود ارزی حاصل شده، گواهی سپرده ارزی جدید صادر و این گواهی را به تناسب دارایی هر یک از دارندگان به ایشان تخصیص خواهد داد. (مشابه فرآیند افزایش سرمایه جایزه در بازار بورس.) چنانچه با توجه به تعداد گواهی سپرده نزد هر یک از سرمایه گذاران و سود گواهی سپرده ارزی، درصدی از یک واحد ارزی به یک شخص تعلق گرفت. (پاره گواهی یا گواهی بخشی) با مکانیزم موجود در بازار بورس و مشابه پاره سهم با آن رفتار خواهد شد. 9. در سررسید پایانی، بانک عامل موظف به تسویه با کلیه دارندگان این گواهی سپرده ارزی است. الف. با تمام دارندگان در سررسید پنج ساله، به صورت فیزیک و با تحویل اسکناس دلار تصفیه انجام خواهد شد. ب. اما در صورتی که امکان تصفیه فیزیکی و نقدی در آن زمان مهیا نبود (و شرایط همچنان مثل امروز با محدودیت هایی همراه بود) دو اختیار در مقابل دارندگان اوراق قرار داده می شود که ایشان انتخاب کنند با هر شخص بر مبنای یکی از دو حالت زیر تصفیه انجام خواهد شد: 1. در صورت تمایل دارندگان گواهی سپرده، بانک عامل می تواند نسبت به ایجاد یک گواهی سپرده بلندمدت جدید اقدام و دارایی ایشان را به حساب جدید منتقل کند. 2. بانک عامل از طریق مزایده ارز موجود در حساب ارزی و عرضه آن به واردکنندگان، وجوه ریالی را پس از تجمیع در اختیار آخرین مالکان اوراق گواهی سپرده ارزی قرار دهد. در ادامه این نشست پس از بیان عوامل موفقیت و مزایای این طرح از نظر سخنران، این ایده با حضور صاحب­نظران اقتصادی به بحث گذاشته شد و حاضران نقدها و پیشنهاد­های خود را با آقای توکلی در میان گذاشتند