توسعه، پایداری و جهانی شدن

کتاب «توسعه، پایداری و جهانی شدن» سال 1393 توسط زهره فنی تالیف و در 230 صفحه توسط مرکز ملی مطالعات جهانی شدن در پنج فصل «ماهیت، تعاریف و سابقه توسعه»، «دیدگاه ها و رویکردها در مطالعات توسعه»، «جهانی شدن و توسعه»، «بحران های جهانی یا توسعه ناپایدار جهانی» و «توسعه پایدار، ایده ای پایدار در جغرافیای توسعه» منتشر شده است. مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در طول تاریخ حیات بشاری، کانون و زمینه ساز بروز مشکلات زیادی برای جوامع انسانی بوده است. تاریخ معاصر جهان از حیث نظری و تجربی، شاهد ظهور و فعالیت پدیده هایی متعامل و ظاهرا با خاستگاه غربی بوده است. این پدیده ها در مرحله نخست، چالش هایی را در سطوح ملی و بین المللی پدید آورده اند و همزمان یا متعاقب آن، توجه علوم و دانش های مختلف را به خود معطوف ساخته اند. از جمله این پدیده ها، مفاهیم و فرآیندها، توسعه، پایداری و جهانی شدن هستند که علوم اقتصادی، سیاسی، جامعه شناسی، جغرافیا، محیط زیست و ارتباطات را بیش از سایر علوم به خود جلب کرده اند. در این میان، دلایل عمده ای که جغرافیای نوین و کاربردی را به مطالعه و تحلیل ابعاد و پیامدهای فرآیندهای توسعه، جهانی شدن و پایداری واداشته است را می توان به شرح زیر بیان کرد: 1- هدف اصلی جغرافیای نوین، مطالعه و تحلیل واقعیت های جامعه با همه پیچیدگی و بغرنجی آن هاست. به گونه ای که به صراحت باید گفت، بررسی تاثیر عوامل کلانی که دارای ماهیت های متفاوت و روابط متقابلی هستند مانند توسعه و جهانی شدن، در کانون تحقیقات و مطالعات این دانش قرار دارد. 2- امروزه پویایی و نوآوری به یکی از مشخصه های مهم علم جغرافیای جهان تبدیل شده است و ترکیب ها و امتزاج هایی که مورد توجه این علم قرار می گیرند اغلب پویا و در حال تحول هستند، مانند توسعه و پایداری آن که حاصل فرآیندهای متقابل و متعامل و متحول با سابقه نسبتا طولانی است. 3- از جمله وظایف یک جغرافیدان به عنوان تحلیلگر و محیط شناس متخصص، بررسی افتراق ها و ترکیب هایی است که در سطح زمین تحقق یافته و یا در حال وقوع هستند. ازاین رو، وی قادر به تجزیه وتحلیل تفاوت های موجود میان مظاهر و پیامدهای پدیده هایی مانند توسعه یافتگی و جهانی شدن در کشورهای گوناگون است. در نوشته حاضر نیز با تاکید بر مشخصات و جنبه های فوق، سعی بر این بوده تا ابعاد، تاثیرات متقابل و عوامل موثر بر پدیده های کلان و فراگیر توسعه، جهانی شدن و پایداری که هر کدام به نوبه خود و در تعامل با یکدیگر، سایر تکامل جوامع انسانی و کشورها را تحت تاثیر قرار داده اند، موردبازنگری، تحلیل و تدقیق قرار گیرد. همچنین در این نوشته، به دنبال کنکاشی در زمینه تقابل ها و تعاملات میان توسعه پایدار و جهانی شدن هستیم. اینکه اساسا پدیده جهانی شدن تا چه حد در تقابل یا بالعکس همپوشانی و تقویت توسعه و پایداری آن حرکت می کند. اینکه فرآیند توسعه چگونه به پایداری دست می یابد و جهانی شدن چگونه بر سطح پایداری توسعه تاثیرگذار است و چالش های موجود یا احتمالی میان آن ها کدامند ارتباطی که به ویژه از سال 2006 میلادی، به یکی از مباحث و موضوع های چالش برانگیز و مهم سازمان های جهانی به ویژه برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد مبدل شده است و هنوز تداوم دارد.