مساله شناسی راهبردی در استان کردستان

استان کردستان، به مرکزیت شهر سنندج با وسعتی در حدود 29هزار کیلومترمربع (در حدود 1/7 درصد از وسعت کشور)، در غرب ایران واقع شده است. این استان که در دامنه ها و دشت های پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است از شمال به آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان، از شرق به همدان و بخشی دیگر از زنجان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب به عراق، محدود است. استان کردستان با کشور عراق 200 کیلومتر مرز مشترک دارد. بر اساس آخرین وضعیت تقسیمات کشوری سال 1394 این استان دارای 10 شهرستان (بانه، بیجار، دیواندره، سروآباد، سقز، سنندج، قروه، دهگلان (در نقشه فوق ییلان)، کامیاران و مریوان)، 27 بخش، 25 شهر و 84 دهستان است. از مجموع 1897 آبادی استان، تعداد 1732 آبادی دارای سکنه و مابقی، خالی از سکنه گزارش شده است. محورها و حوزه های سیاستی که در این گزارش پوشش داده خواهد شد عبارت اند از: حوزه سیاست اجتماعی- فرهنگی حوزه سیاست اقتصادی، صنعتی و گردشگری حوزه سیاست کشاورزی، دامداری و شیلات حوزه محیط زیست و آب حوزه سیاست بهداشت و درمان پیش از بحث درباره چالش های اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و... استان کردستان، و ارایه راهکار درباره این مسایل یادآوری دو نکته ضروری است. نخست آنکه به طور کلی درباره هر امر اجتماعی این قضیه صادق است که مسایل در شبکه ای از تاثیر­­­ و تاثر علت ها به وجود می­ آیند، بنابراین امکان ارایه راهکار بدون توجه به ماهیت شبکه ای علت ها، امری است که چندان مثمر ثمر نخواهد بود و تنها در صورت اتخاذ یک نگاه چندوجهی نگر می توان راهکارهایی مناسب ارایه کرد که به علت محدودیت های این نوشتار این امر چندان امکان پذیر نیست. دوم اینکه پیش از پرداختن موردی به مسایل و موانع پیشروی توسعه استان کردستان اعم از اجتماعی، اقتصادی و... توجه به این قضیه کلی به غایت ضروری است که در باور عموم مردم و نخبگان کردستان، این استان در چرخه ای از تبعیض و محرومیت گرفتار شده است و در تمامی حوزه ها نیز این اعمال تبعیض و بالاتبع آن محرومیت وجود دارد. وضعیت شاخص های اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی و... کردستان نسبت به سطح کشوری و منطقه ای(غرب کشور) نیز این امر را تایید می­ کنند که این حس عمومی توسعه نیافتگی، تبعیض و محرومیت یک حس کاذب ناشی از تبلیغات منفی یا القای ناامیدی به کردستانی­ ها نیست بلکه امری واقعیست. استان کردستان هم در سطح کشوری در شاخص های مهمی چون سرمایه اجتماعی و حاشیه نشینی، بحران آب، توسعه ی انسانی، تولید ناخالص سرانه، زیر ساخت ها و... وخیم ترین وضعیت ها را دارد و هم نسبت به استان های همجوار تقریبا پایین ترین وضعیت ها را دارد. بنابراین پیش از هر مساله ای باید به مساله حس تبعیض و محرومیت پرداخت. در باور نخبگان استان این تبعیض و محرومیت عمومی بیشتر ناشی از فضای غالب سیاسی- مدیریتی استان است. در سال های آغازین انقلاب و دوران جنگ شاید نگاه امنیتی به کردستان به واسطه ی یک ضرورت مقطعی و سیاسی- امنیتی لاجرم بوده است، اما تداوم آن در نزدیک به سه دهه بعد از آن مقطع حاصلی جز عدم توسعه یافتگی برای استان نداشته است و سبب شده است تا کردستان نیز نتواند سهم خود را آن چنان که باید در توسعه کشور ایفا کند. نا امیدی از به کار گماشته شدن نخبگان و تحصیل کرده های کردستانی در مناصب مدیریتی کلان کشور و استان، سطح پایین درآمد و وجود فقر، کمبود امکانات و زیرساخت های ارتباطی، بهداشتی، آموزشی و... همگی مواردی هستند که می توانند سبب ایجاد این حس شده باشند، حسی که با گذشت زمان و پیش آمدن وضعیت حاشیه نشینی وخیم، بحران آبی شدید، نرخ بیکاری بالا و... به نظر می رسد تشدید نیز شده است و نیاز به اقدام عاجل دارد. در پایان باید یادآور شد که اقدامات خوبی هم چون ایجاد پست مشاور اقوام و مذاهب رییس جمهوری، تاسیس گروه و ادبیات زبان کردی در دانشگاه کردستان (1394)، تصویب مناطق آزاد تجاری بانه و مریوان (1395) و افتتاح فاز اول بزرگترین بیمارستان غرب کشور در سنندج (1395) همگی اقداماتی در راستای کاهش و رفع این حس تبعیض هستند و باید سرعت عملیاتی و حجم کارهایی این چنینی تقویت شوند.