جداول عمر کشور در سال 1395 بر اساس آمارهای ثبت مرگ در ایران
نسخه کامل طرح پژوهشی منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
چکیده طرح پژوهشی:
ایران بزرگترین تحولات جمعیتی خود را طی نیم قرن گذشته تجربه کرده است. بیشترین کاهش در سطح مرگ ومیر، بزرگترین و سریعترین کاهش در سطح باروری، که از نظر سرعت کاهش در دنیا بی مانند بوده، و بزرگترین جریان های مهاجرتی کشور در سال های دهه 1340 به بعد رخ داده است. در حالی که برآورد شده است که امید زندگی ایران تا این دهه به سختی به 40 سال می رسیده، تقریبا همه برآوردهای اخیر نشان می دهند که این شاخص در حال حاضر در حدود 75 سال قرار دارد. تجربه و نظریه تایید می-کند که این کاهش، هرچند کندتر، ادامه خواهد داشت و احتمالا تا میانه قرن بیستم میلادی از مرز 80 سال عبور خواهد کرد. بنابراین سطح و الگوی مرگ ومیر در ایران لااقل در نیم قرن اخیر ثابت نبوده و در آینده نیز ثابت نخواهد ماند. افزون بر این بسیاری از مطالعات و تحقیقات انجام شده نشان می دهد که الگوی سنی مرگ در ایران با بسیاری از جوامع دیگر متفاوت و دارای مشخصه های ممیز و پویایی است. برای نمونه تا پیش از آغاز دهه 1390 سوانح غیرعمد و در این گروه سوانح و حوادث ترافیکی و تصادفات جاده ای همواره یکی از علل مهم دوم یا سوم در مرگ ومیر مردان و زنان ایرانی بوده و در نیمه اول دهه 1390 حدود یک سوم کاهش داشته و به مقام سوم و چهارم در الگوی مرگ ومیر ایران است. بنابراین با در نظر گرفتن این که بیشتر فوت شدگان در اثر سوانج جاده ای مرد و در سنین جوانی (عمدتا 15 تا 35 سال) هستند، همین وجه ممیزه مرگ ومیر کافی است تا وضعیت و تغییرات الگوهای سنی- جنسی و ترکیب علل مرگ ومیر در ایران را متمایز و متفاوت کند. ویژگی هایی که بی اطلاعی از آن می تواند در محاسبات بیمه ای صنعت بیمه (به ویژه در بیمه عمر) اریب قابل توجه و کم برآوردی در خسارات را موجب شود. تا اوایل دهه 1380 اطلاعاتی که بتوان بر مبنای آن الگوی سنی- جنسی مرگ ومیر ایران را مورد بررسی و مطالعه قرار داد، موجود نبود. اما از این دهه به تدریج اطلاعات تفصیلی مرگ در دو نظام ثبت وقایع حیاتی (سازمان ثبت احوال کشور) و ثبت بهداشتی (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) تولید و برای این سال ها (توسط نظام ثبت بهداشتی) و برای سال های 1375 به بعد (توسط سازمان ثبت احوال کشور) در دسترس محققین قرار گرفت. دسترسی به چنین داده هایی کافی بود تا تعدادی پژوهش بر روی این داده ها صورت گیرد و در نتیجه روزنه های امیدی برای ساختن جدول عمر ایرانی و زوایایی از واقعیات مرگ ومیر در ایران روشن شود. در حالی که پیش از این مطالعات مرگ ومیر بر اساس برآورد رقمی از یک نرخ مرگ ومیر یا برآوردی از یک رقم امید زندگی (معمولا امید زندگی در بدو تولد) و سپس استخراج جدول عمر از الگوهای استانداردی انجام می شد که امروزه ثابت شده به هیچ وجه منطبق بر الگوی سنی- جنسی مرگ ومیر در ایران نیستند.
با وجود ارزش انکارناپذیر داده های تولید شده توسط نظام ثبت رویدادهای جمعیتی، هنوز پوشش این اطلاعات به اندازه ای نیست که بتوان نرخ های مرگ ومیر را با استفاده از آن و با اطمینان و بدون هرگونه ارزیابی و تصحیحی، محاسبه و بر اساس ین نرخ ها جدول عمر ایران را تولید کرد. این کار نه تنها ممکن بلکه با استفاده از روش های متعددی که توسعه داده شده است، به آسانی قابل انجام است. در این تحقیق همه داده های مورد استفاده پیش از این که برای محاسبه نرخ مرگ و ساختن جدول عمر مورد استفاده قرار گیرند، ارزیابی شده و پس از تصحیح مورد نیاز به کار بسته شده اند. نتایج نشان می دهد که در سال-های 95-1390 پوشش ثبت جاری فوت در کشور حدود 83% است که به این معنی است که تقریبا 17 درصد از فوت ها در سالی که رخ می دهند، ثبت نشده است. کم ثبتی فوت کودکان و سالمندان سهم مهمی از این کم ثبتی را در بر می گیرد. براساس نتایج این تحقیق، در این دوره ثبت فوت مردان در مناطق شهری و روستایی کشور به ترتیب حدود 95% و 70% و ثبت فوت زنان به ترتیب 85% و 62% به دست آمده است. مقایسه این ارقام با پوشش ثبت فوت در دوره مشابه قبل (90-1385)، که در مناطق شهری برای مردان حدود 90% و برای زنان حدود 85% بوده، نشان دهنده بهبود برای مردان و ثبات برای زنان شهری است. این رقم در دوره 90-1385 برای مردان و زنان روستایی به ترتیب حدود 75% و 72% بوده که آشکارا کاهش دقت داده های ثبتی فوت را در فاصله این دو دوره نشان می دهد. علل متفاوتی را می توان برای این تغییر ذکر کرد و به نظر می رسد پرداخت یارانه نقدی احتمالا یکی از دلایل تعلل و تاخیر در ثبت فوت در نقاط روستایی باشد که به علت عدم وجود اجبار رسمی (به خاطر سامان نایافتگی گورستان ها در نقاط روستایی) امکان این تعلل وجود دارد. یافته ها نشان می دهد که هر مولود زنده به دنیا آمده در سال 1395، به شرط ثبت ماندن شرایط زیست، می تواند انتظار داشته باشد که حدود 8,74 سال، اگر پسر باشد حدود 2,73 سال و اگر دختر باشد حدود 2,76 سال عمر کند. تفاوت مناطق شهری و روستایی در مقدار امید زندگی در بدو تولد برای مردان حدود یک سال و برای زنان حدود 2,1 سال است.