شناخت و تحلیل بازار بیمه اتکایی ایران
نسخه کامل طرح پژوهشی منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
چکیده طرح پژوهشی:
صنعت بیمه کشور به عنوان یکی از عمده ترین نهادهای اقتصادی مطرح بوده و فعالیت دیگر نهادها را پشتیبانی می کند. لذا کارایی بازار بیمه کشور نقش بسزایی در رشد و توسعه این صنعت خواهد داشت. عملیات بیمه های اتکایی به عنوان یک مکانیزم مناسب برای تقسیم و توزیع ریسک است. بنابراین ایجاد بستر لازم رقابت برای صنعت بیمه کشور مستلزم آن است که ساختار بازار بیمه های اتکایی نیز از کارایی لازم برخوردار باشد. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل بازار بیمه اتکایی ایران، بررسی ساختار آن از لحاظ رقابتی یا انحصاری بودن و مطالعه چالش ها و شناسایی موانع همکاری با بیمه گران خارجی می باشد. با توجه به این هدف، گزارش طرح پژوهشی حاضر در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش اول روند ظرفیت قبولی و نگهداری ریسک مورد بررسی قرار گرفت و همچنین به تحلیل آماری بازار بیمه اتکایی ایران پرداخته شد. اطلاعات مورد استفاده در این بخش از صورتهای مالی شرکت های بیمه و بیمه مرکزی و سالنامه های آماری صنعت بیمه در طی سال های 1387 تا 1393 استخراج شده است.
در بخش دوم، ساختار بازار بیمه اتکایی ایران و 34 کشور منتخب از نظر رقابتی یا انحصاری بودن مورد بررسی قرار گرفت. در بخش سوم چالش ها و موانع همکاری با بیمه گران خارجی شناسایی گردید و در نهایت در فصل چهارم جمع بندی مطالعات و پیشنهادات ارایه گردید.
در این پژوهش با توجه به موضوعات مورد بررسی از روشهای مختلف استفاده شده است. به منظور آسیب شناسی و شناخت وضعیت فعلی بازار بیمه اتکایی ایران، از روش مطالعات کتابخانه ای و همچنین با استفاده از مصاحبه از نظر خبرگان بهره برده شد. به منظور تحلیل روند آماری متغیرهای اصلی بازار بیمه اتکایی مانند حق بیمه قبولی/ واگذاری، خسارت و ... از روشهای آماری استفاده شد و در نهایت با استفاده از شاخص انحصار هرفیندال- هیرشمن میزان انحصار در بازار بیمه اتکایی ایران محاسبه گردید.
پیش گفتار طرح پژوهشی
صنعت بیمه کشور به عنوان یکی از عمده ترین نهادهای اقتصادی مطرح بوده و فعالیت دیگر نهادها را پشتیبانی می کند. لذا کارایی بازار بیمه کشور نقش بسزایی در رشد و توسعه این صنعت خواهد داشت. عملیات بیمه های اتکایی به عنوان یک مکانیزم مناسب برای تقسیم و توزیع ریسک است. بنابراین ایجاد بستر لازم رقابت برای صنعت بیمه کشور مستلزم آن است که ساختار بازار بیمه های اتکایی نیز از کارایی لازم برخوردار باشد. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل بازار بیمه اتکایی ایران، بررسی ساختار آن از لحاظ رقابتی یا انحصاری بودن و مطالعه چالش ها و شناسایی موانع همکاری با بیمه گران خارجی می باشد. با توجه به این هدف، گزارش طرح پژوهشی حاضر در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش اول روند ظرفیت قبولی و نگهداری ریسک مورد بررسی قرار گرفت و همچنین به تحلیل آماری بازار بیمه اتکایی ایران پرداخته شد. اطلاعات مورد استفاده در این بخش از صورتهای مالی شرکت های بیمه و بیمه مرکزی و سالنامه های آماری صنعت بیمه در طی سال های 1387 تا 1393 استخراج شده است.
در بخش دوم، ساختار بازار بیمه اتکایی ایران و 34 کشور منتخب از نظر رقابتی یا انحصاری بودن مورد بررسی قرار گرفت. در بخش سوم چالش ها و موانع همکاری با بیمه گران خارجی شناسایی گردید و در نهایت در فصل چهارم جمع بندی مطالعات و پیشنهادات ارایه گردید.
در این پژوهش با توجه به موضوعات مورد بررسی از روشهای مختلف استفاده شده است. به منظور آسیب شناسی و شناخت وضعیت فعلی بازار بیمه اتکایی ایران، از روش مطالعات کتابخانه ای و همچنین با استفاده از مصاحبه از نظر خبرگان بهره برده شد. به منظور تحلیل روند آماری متغیرهای اصلی بازار بیمه اتکایی مانند حق بیمه قبولی/ واگذاری، خسارت و ... از روشهای آماری استفاده شد و در نهایت با استفاده از شاخص انحصار هرفیندال- هیرشمن میزان انحصار در بازار بیمه اتکایی ایران محاسبه گردید.
با توجه به مطالعات و بررسی های انجام شده در این طرح، نتایج زیر قابل دستیابی است:
1- اساسا ظرفیت نگهداری در شرکت های بیمه باید به صورت درصدی از سرمایه و ذخایر آزاد شرکت ها تعیین شود. این درصد در کشورهای مختلف و بر اساس نوع رشته متغیر است. به طور مثال ظرفیت نگهداری شرکت های بیمه در ایالات متحده 10 درصد حقوق صاحبان سهام در نظر گرفته می شود. در صنعت بیمه ایران، براساس آیین نامه شماره 1/55 حداکثر ظرفیت نگهداری مجاز موسسه بیمه از هر بیمه نامه یا هر ریسک معادل 20 درصد سرمایه پرداخت شده، اندوخته ها و ذخایر فنی سهم نگهداری (به استثنا ذخیره خسارت معوق و ذخیره ریاضی) می باشد. اما ایراداتی نیز درخصوص نحوه محاسبه آن وجود دارد. یکی از این ایرادات و اشکالات این است که در محاسبه ظرفیت نگهداری شرکت های بیمه باید سرمایه و ذخایر آزاد شرکت های بیمه مبنای تعیین ظرفیت نگهداری باشد. این در صورتی است که نحوه محاسبه ظرفیت نگهداری در شرکت های بیمه بر اساس آیین نامه شماره 1/55، 20 درصد مجموع سرمایه پرداخت شده، اندوخته ها و ذخایر فنی سهم نگهداری (به استثنای ذخیره خسارت معوق و ذخیره ریاضی) در نظر گرفته می شود. ایراد این نحوه محاسبه این است که ذخیره خسارت سهم نگهداری که برای جبران خسارت ریسک های پذیرفته شده نگهداری شده است نیز به عنوان ذخایر آزاد در نظر گرفته شده و در محاسبه ظرفیت نگهداری دخیل می شود. با توجه به توضیحات ارایه شده، در این گزارش ابتدا ظرفیت مجاز نگهداری ریسک براساس آیین نامه و سپس براساس 20 درصد از حقوق صاحبان سهام محاسبه شده است.
بررسی ها نشان می دهد که ظرفیت نگهداری ریسک محاسبه شده براساس آیین نامه در طی سال های مورد مطالعه از رشد متوسطی معادل 25.53درصد برخوردار بوده است. این رشد، ناشی از افزایش سرمایه پرداخت شده شرکت های بیمه و افزایش اندوخته های قانونی و ذخایر فنی شرکت های بیمه بوده است. محاسبه ظرفیت نگهداری ریسک بر مبنای 20 درصد حقوق صاحبان سهام از رشد متوسطی معادل 26.7 درصد برخوردار بوده است که حدود یک درصد از رشد متوسط ظرفیت نگهداری بر مبنای آیین نامه بیشتر بوده است.
در خصوص ظرفیت مجاز قبولی شرکت های بیمه نیز محاسبات براساس 10 درصد حقوق صاحبان سهام انجام شده است و سپس با ظرفیت مجاز قبولی اعلام شده توسط بیمه مرکزی، که براساس آیین نامه است، مورد مقایسه قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد که در صورتی که محاسبه ظرفیت قبولی ریسک بر مبنای 10 درصد حقوق صاحبان سهام باشد میزان ظرفیت قبولی شرکت های بیمه کاهش می یابد.
رشد متوسط ظرفیت مجاز قبولی شرکت های بیمه غیردولتی طی سال های مورد مطالعه معادل 41.67 درصد بوده است که بخش عمده منابع مورد استفاده در محاسبه این ظرفیت، ذخایر فنی سهم نگهداری (به استثنا ذخایر خسارت معوق و ریاضی) می باشد.
2- بررسی نسبت های مالی یکی از مهم ترین ابزارهای تحلیلگری مالی برای ارزیابی وضعیت و عملکرد شرکت ها است. لذا پس از بررسی ظرفیت نگهداری و قبولی ریسک توسط صنعت بیمه، عملکرد اتکایی شرکت های بیمه و بیمه گران اتکایی طی سال های 1388 تا 1393 مورد ارزیابی قرار گرفت. نسبت های محاسبه شده در این بخش عبارتند از:
1-خسارت سهم نگهداری شرکت های بیمه، خسارت دریافتی از بیمه گران اتکایی و نسبت خسارت، افزایش (کاهش) خسارت نسبت به سال قبل
2-درصد تغییر حق بیمه
3- نسبت واگذاری و نگهداری ریسک
4نسبت حق بیمه نگهداری به حقوق صاحبان سهام
5-نسبت حق بیمه صادره به حقوق صاحبان سهام
6-شناسایی شرکت هایی که بیشترین میزان حق بیمه صادره/حق بیمه قبولی اتکایی/ واگذاری اتکایی غیر اجباری را داشتند.
7-شناسایی رشته هایی که بیشترین میزان قبولی اتکایی در آن ها صورت گرفته است.
8- نسبت حق بیمه نگهداری به حق بیمه مستقیم
9-نسبت حق بیمه قبولی به حق بیمه مستقیم
10-نسبت حق بیمه قبولی به حق بیمه واگذاری
11-نسبت حق بیمه واگذاری به حق بیمه مستقیم
12- شناسایی شرکت هایی که نسبت حق بیمه نگهداری به حقوق صاحبان سهام آن ها از متوسط بازار بیشتر (کمتر) بوده و دارای بیشترین (کمترین) تعهدات نسبت به بیمه گذاران خود هستند.
13- شناسایی بیمه گر اتکایی برتر در بازار بیمه ایران (معیار شناسایی بیمه گر اتکایی برتر، حق بیمه قبولی اتکایی بیشتر نسبت به سایرین بوده است).
14-بررسی عملکرد بیمه گران اتکایی (بیمه مرکزی، شرکت های بیمه اتکایی امین و اتکایی ایرانیان) در بازار اتکایی ایران
و ...
نتایج نشان می دهد که در طی بازه زمانی مورد مطالعه، در بین شرکت های بیمه و بیمه گران اتکایی (به غیر از بیمه مرکزی) بیشترین میزان حق بیمه قبولی متعلق به بیمه ایران بوده است. در صورتی که اطلاعات مربوط به بیمه مرکزی را نیز لحاظ کنیم از نظر میزان حق بیمه قبولی، بیمه مرکزی در رتبه نخست و شرکت بیمه ایران در رتبه دوم قرار می گیرد.
درصد تغییر در حق بیمه طی سال های 1388 تا 1393 نشان می دهد که حق بیمه صادره بازار بیمه مستقیم از رقم 46.886.876 میلیون ریال در سال 1388 با رشدی بالغ بر 31 درصد به رقم 205.670.176 میلیون ریال در سال 1393 رسیده است. بررسی شرکت های بیمه نشان می دهد که شرکت های بیمه میهن و امید و دی به ترتیب با رشد متوسط 2.18 و 0.95 و 0.81درصدی طی سال های مذکور بیشترین رشد و شرکت های ملت و حافظ و پارسیان با رشد 0.16 و 0.19 و 0.29 درصد کمترین رشد را داشته اند. نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی طی سال های 1388 تا 1393 نشان می دهد که متوسط رشد حق بیمه صادره بازار از متوسط نرخ تورم در طول شش سال گذشته حدود 11 واحد بیشتر بوده است.
*مبنای نتیجه گیری، نسبت حق بیمه نگهداری به حقوق صاحبان سهام می باشد.
با محاسبه نسبت حق بیمه سهم نگهداری به حقوق صاحبان سهام در یک شرکت بیمه برای چندین سال و مقایسه آن با همین نسبت در سایر شرکت ها می توان توانایی شرکت در مقابله با خسارت های سنگین را ارزیابی کرد.
براساس مطالعات انجام شده، پیشنهادات پژوهش به شرح زیر می باشد:
1- بازنگری فرمول محاسبه ظرفیت نگهداری و ظرفیت قبولی ریسک
2- پرورش نیروهای متخصص لازم
3- تقویت دانش بیمه ای و تخصص کارشناسان در جهت آنالیز بهینه ریسک
4- ایجاد زمینه ارتقا مهارت کارشناسان داخلی و استفاده از توانایی های فنی
5- ایجاد زمینه اعزام کارشناسان صنعت بیمه کشور به خارج جهت افزایش توان تخصصی به طور آموزشی
6- طراحی و برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی کوتاه مدت و بلند مدت بین المللی
7- بهره گیری از ظرفیت های موجود کارشناسی اعم از دانشگاهی و مراکز پژوهشی برای تقویت دانش ارزیابی ریسک های مرتبط با صنایع بزرگ
8- استفاده از نیروی متخصص و ارایه آموزش های لازم با استفاده از فن آوری های به روز دنیا در زمینه مدیریت ریسک
9- توجه به امر تحقیق و پژوهش کاربردی در صنعت بیمه کشور
10- تاسیس کارگزاری اتکایی ایرانی- وجود شرکت کارگزار بیمه اتکایی می تواند برای بازار اتکایی کشور مثبت و مفید باشد. برای تاسیس شرکت کارگزاری باید از افرادی که تجربه اتکایی دارند استفاده نمود. شرکت کارگزاری فوق باید بتواند در سطح بین الملل فعالیت نماید زیرا ماهیت بیمه اتکایی با بازار بین الملل معنی پیدا می کند. تمایل صنعت بیمه به ارتباط با خارج از کشور می باشد و داشتن شرکت کارگزاری داخلی می تواند این مزیت را نیز داشته باشد که شرکت های داخلی را به بازار خارج متصل نماید. یکی از راه کارهای مناسب در این زمینه استفاده از نام کارگزاران خارجی است و به عبارتی داشتن نمایندگی آن ها و دادن همان سرویس ها و خدمات کارگزار اصلی موجب افزایش دانش فنی کارگزاری داخل کشور به سبب ارتباط با کارگزار خارجی بزرگ نیز خواهد شد.
11- تدوین برنامه و چشم انداز 15ساله برای توسعه بازار اتکایی کشور با هدف تصاحب سهم معینی از کل پرتفوی اتکایی دنیا.
نویسندگان