تعیین تنش برشی بحرانی فرسایش رسوبات چسبنده و نقش آن در طراحی کانالهای روباز

مقابله با مشکل رسوبگذاری کانالها از جمله مسائلی است که در طراحی و برنامه ریزی شبکه های آبیاری باید گنجانده شود. هدف از مطالعه حاضر، تعیین تنش برشی بحرانی فرسایش رسوبات چسبنده و بررسی مشکل رسوبگذاری کانالها می باشد. آزمایشهای مورد نظر بر روی رسوبات ریز دانه جمع آوری شده از مواد بستر کانالهای آبیاری شش منطقه خوزستان شامل دشت اوان ، هندیجان، ویس، شادگان، خلف آباد و وصیله که دارای رسوبات چسبنده بودند صورت گرفت. آزمایشهای مذکور، در دو فاز فیزیکی- شیمیائی و هیدرولیکی در آزمایشگاه مکانیک خاک و هیدرولیک گروه آبیاری همچنین آزمایشگاه خاکشناسی گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام پذیرفت. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که تنش برشی بحرانی فرسایش رسوبات این کانالها بین 96/0 برای منطقه شادگان تا 30/2 نیوتن بر مترمربع برای منطقه هندیجان متغیر بود. از سه مورد مقایسه انجام شده بین تنش برشی آزمایشگاهی رسوبات و تنش برشی حداکثر موجود در کانالها برای کانالهای مناطق ویس، دشت اوان و چمران(وصیله) ، در دو مورد (ویس و دشت اوان ) تنش برشی آزمایشگاهی بیشتر از تنش برشی موجود در کانال بود و در یک مورد (چمران (وصیله )) تنش برشی آزمایشگاهی کمتر از حداکثر تنش موجود بدست آمد. بنابراین برای کانال چمران این انتظار می رود که دبی طراحی کانال، رسوباتی را که در بستر کانال ته نشین می شوند را فرسایش دهد.(برای کانالهای مناطق خلف آباد، هندیجان و شادگان بعلت اینکه نمونه برداری از انهار سنتی موجود در مناطق که ابعاد مشخص و معینی ندارند انجام پذیرفت، مقایسه مذکور صورت نگرفته است). نکته مهم مطالعه حاضر این است که برای طراحی کانالها در مناطقی که بار رسوبی جریان اکثراُ ریزدانه می باشد، پیدا کردن تنش برشی بحرانی فرسایش رسوبات و استفاده از آن به عنوان معیاری درست جهت طراحی کانالها حائز اهمیت می باشد.