آسیب شناسی روابط اجتماعی انسان در قرآن

بیان مسئله: یکی از نیازهای اساسی انسان چگونگی برقراری ارتباطات مطلوب اجتماعی برای بهره وری از زیست اجتماعی است. کلید و رمز موفقیت ارتباطات در شناخت ابعاد مختلف روابط اجتماعی نهفته است.بر اساس تحقیقات انجام شده 0/75 اوقات روزانه انسانها صرف ارتباط با دیگران میشود. و 0/75 موفقیتهای انسان به کیفیت ارتباط برقرار کردن با دیگران بستگی دارد با 5 دقیقه رابطه ناسالم(مشاجره و درگیری) معادل 8 ساعت انرژی مفید فرد از دست میرود. تاثیر محرومیت از روابط اجتماعی به اندازه عوارض کشیدن 15 نخ سیگار در روز است. و 0/70 مشکلات افراد ناشی از وجود ارتباطات ضعیف در بین آنهاست. اما تنها 0/10 افراد با اصول، معیارها و آسیب های روابط اجتماعی خود مطلع هستند(ملکی، .(24 :1386مطالعات آسیب شناسی با هدف تکمیل و تامین فرایندهای سه گانه شناسائی، تشخیص، پیشگیری و یا درمان صورت میپذیرد، و برآیند آن پیشنهاد راهحلهای مناسب برای دفع و یا رفع آفات و آسیبها میباشد. در واقع آسیب شناسی زمینه ای برای آسیب زدایی است. یعنی آسیبها مورد بررسی و کاوش قرار میگیرند تا از رهگذر شناخت آن راهی برای از بین بردن و اصلاح آنها ارائه گردد.آسیب شناسی روابط اجتماعی ناظر به شناسایی مجموعه مسائلی(شناختی، هیجانی، اخلاقی، و رفتاری) است که مانع برقراری روابط اجتماعی سالم، مشارکت با دیگران و انس و الفت با آنها میشود. اموری است که در روابط میان انسانها خلل ایجاد نموده و روابط را از حالت سودمند و لذت بخش خارج کرده و میان افراد ایجاد اختلاف و شکاف مینماید و در نهایت اجتماعات مفید و ارزشمند را مبدل به روابطی خشک و ناخوشایند می سازد. آسیب شناسی روابط اجتماعی مطالعه و شناخت ریشه های بی نظمی، اختلال، و گسست در ارتباطات اجتماعی انسانها است(لطفی، .(279 : 1389 مجموعه این مباحث امروزه در روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی و علوم ارتباطات مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.قران کریم نیز با عنایت به اجتماع و نقش آن در ارتقاء کیفی سبک زندگی در آیات فراوان به چگونگی، مولفه ها و بازدارنده ها و ارائه راهبردهای لازم برای بهبود روابط پرداخته است. این پژوهش به روش تحلیل محتوا تلاش نموده با بهره مندی از علوم ارتباطات، روانشناسی و جامعه شناسی و نتایج آخرین پژوهش ها در این حوزه ها و تلفیق آن با آیات قرآن فرایند زیبایی را طراحی کند که با بکارگیری مولفه های ارتباطی موثر و پیشگیری از عوامل اختلال در روابط، آسیبها را به حداقل رسانده و توان افراد را در برقراری ارتباط با دیگران ارتقاء بخشد.این پژوهش تلاش نموده تا با شناسایی آسیب های روابط اجتماعی در علوم روز، ابتدا به نگرشی کلی در این زمینه دست یابد و سپس با مراجعه به قرآن کریم و استخراج آیات مرتبط و دسته بندی آن به شکلی منسجم و با بیانی علمی و امروزی قدمی در راستای توسعه و اعتلای فرهنگ اصیل اسلامی و کاربردیسازی آموزه های ارزشمند آن بردارد.روشن است که نگاه قران در برقراری روابط اجتماعی با سایر انسانها نگاهی مثبت و تشویقی است. و تمامی قوانین و دستوراتی که در این راستا در قران و احادیث وجود دارد موید همین نظر است. با این حال نگاهی هر چند کوتاه به وضع جوامع اسلامی، همچنین بسیاری از جوامع دیگر، انسان را از مسائل و دشواریهای بزرگی در زمینه روابط اجتماعی آگاه میسازد. ارتباط ناموثر و اختلال در روابط میان افراد فاصله ایجاد نموده و ناسازگاریهایی را به وجود آورده است و باعث ایجاد بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی شده است. که حل و رفع آن نیازمند تحقیقات کاربردی در این حوزه است. این مسئله اگر چه به طور پراکنده همواره در متون دینی، اجتماعی، جامعه شناسی و روانشناسی مطرح بوده، اما همه این علوم درصدد جستجوی مبانی نظری و پرداختن به بحثهای علمی این شاخه از جنبه های گوناگون بوده اند و کمتر به بعد عملی و اجرائی اینگونه روابط توجه شده است، به همین جهت حتی در میان دانش آموختگان و بزرگان این علوم نیز همواره مشکلات ارتباطی وجود داشته و به نوعی در برقراری ارتباط با افراد و گروه های مختلف دارای اختلال هستند. همین مساله نگارنده را بر آن داشت تا به جستجوی مواردی بپردازد که در مقام عمل سبب ایجاد اختلال در روابط اجتماعی انسانها میگردد. تا با پیشگیری و اصلاح آن افراد بتوانند در بهبود روابط خود موفقیت بیشتری کسب نمایند.