تحلیل تطبیقی ساختار شعر مهتاب نیما یوشیج و دماوندیه ملک الشعرای بهار با تکیه بر کارکرد سیاسی-اجتماعی نماد

محمدتقی ملک الشعرای بهار (1330-1265ش.) شاعر، روزنامه نگار، پژوهشگر، سیاستمدار و مدرس دانشگاه بود. در حوزه ادبی علاوه بر تحقیقات ارزشمندی که از او به جای مانده است، مجموعه اشعار گران سنگی نیز در مسائل گوناگون به ویژه در سیاست به یادگار گذاشته است. در این میان اشعاری نیز سروده که در آنها از نمادها برای ارائه اندیشه های سیاسی بهره گرفته است. علی اسفندیاری معروف به نیما یوشیج ( 1338-1274ش.) نیز که به پدر شعر نو در زبان فارسی مشهور است و بعد از دوره مشروطه او را می توان تاثیرگذارترین شاعر زبان فارسی دانست، علاوه بر تحقیقات ارزشمند ادبی، مجموعه اشعار باارزشی نیز به جای گذاشته که آن ها را در موضوعات گستره ای سروده است. نیما هم مثل بهار در نمونه های فراوان برای ارائه اندیشه های سیاسی- اجتماعی به جای بیان صریح، از نماد بهره گرفته است. دماوندیه بعد از جنگ جهانی اول و در میان استبداد داخلی و مهتاب بعد از جنگ جهانی دوم و با استبداد نوظهور خلق شده بود. نویسندگان این مقاله بر این بوده اند تا بر مبنای کارکرد سیاسی-اجتماعی نماد، به تحلیل تطبیقی ساختار دو شعر دماوندیه بهار و مهتاب نیما بپردازند و وجه اشتراک و افتراق و در نهایت به ویژگی های خاص هر یک از این دو شعر دست یابند و در پی پاسخ این سوال اصلی بودند که: کارکرد سیاسی- اجتماعی نماد در ساختار دو شعر دماوندیه و مهتاب چگونه است بخش مهمی که از این پژوهش برآمده این است که: دو شاعر برای بیان اوضاع سیاسی- اجتماعی عصر شان و توصیف ظلم و ظلمت جامعه روزگار خود به زبان و بیان نمادین روی آورده اند اما زبان و بیان نمادین در ش عر مهتاب نیما یوشیج نسبت به زبان و بیان نمادین دماوندیه ملک الشعرای بهار از خفا و پوشیدگی بیشتری برخوردار است؛ لحن جملات در شعر مهتاب به تمامی خبری و گزارش گونه است. در حالی که در دماوندیه بهار از صراحت بیشتری برخوردار است. خیزش واژه های نمادین در بافت جملات دماوندیه غالبا همراه با درخواست، آمرانه و گاه حتی در آمیخته با خشم و خشونت است. تمرکز اصلی بهار بر دعوت مردم به ایستادگی در برابر بیدادگری و تمرکز اصلی نیما بر بیدارگری مردمی در غفلت یا تغافل است.

کلیدواژه ها:

ملک الشعرای بهار ، دماوندیه ، نیما یوشیج ، مهتاب ، کارکرد سیاسی- اجتماعی.