گسترش فرهنگ دوچرخه سواری در کلان شهر تهران

فرهنگ دوچرخه سواری شهری یک ابزار قدرتمند برای ساخت شهرهای پایدار، سالم و عدالت محوراست. ابزار دوچرخه برای شهرها و شهروندان فراتر از حمل و نقل، تفریح و ورزش است و می تواند بهبحران کنونی و لاینحل آلودگی هوا و ترافیک سنگین خودروها در شهر تهران پاسخ مناسبی دهد. البتهشیب تند در برخی مناطق شهر و نبود زیرساخت های مناسب جهت سهولت در استفاده از دوچرخه اغلبشهروندان را به عدم استفاده از این وسیله نقلیه ترغیب نموده است. خیلی از پاسخ ها نیز به ساختار خیابانهای شهر تهران اشاره دارند که برای تردد آسان خودروها طراحی شده است و دوچرخه سوارها امکانسهولت تردد در خیابان ها را ندارند. اما تجربه موفق کشورهای جهان در استفاده شهروندانشان از دوچرخهنشان می دهد که موضوع دیگری وجود دارد که توجه بدان قطعا بقین می تواند به گسترش علاقه شهرونداندر استفاده از دوچرخه دامن بزند و آن چیری نیست جزء مفهوم فرهنگ دوچرخه سواری. اگر استفاده ازدوچرخه در کنار توجه به زیرساخت های لازم در میان شهروندان مهم تقلی گردد می تواند موانع عینی یادشده نظیر اختلاف سطح شیب برخی مناطق و یا آلودگی های فصلی هوا را کنار بزند چرا که در کوتاه مدتبه موضوع مهمتری نظیر حفاظت از محیط زیست و حل بحران آلودگی هوا و حتی ترافیک سنگین خودروهامنجر می گردد و همین مساله انگیزه لازم و کافی را برای ملزم بودن افراد به استفاده از دوچرخه تامینخواهد نمود.آنچه که در اذهان عمومی و متعلق به فرهنگ شهرنشینان ایرانی است استفاده تفریحی و سرگرمی در دورانکودکی است که هیچ گونه خاطره و ذهنیتی مبنی بر استفاده از دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه نقشنبسته است و در نتیجه استفاده از دوچرخه به عنوان یک وسایل نقلیه در فرهنگ ایرانی و خصوصا برایساکنین شهرنشین معنا و مفهومی ندارد. بنابراین در گام نخست لازم است تمامی سرمایه گذاری ها و برنامه ها معطوف به روشنگری و آشنایی شهروندان با مزایای دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه پاک و ارزان درمقابل خودروهای بنزینی و دیزلی و ... معطوف گردد و به عبارتی به یک سبک خاص در حمل و نقل کهجنبه مثبت و جامعه پسند نیز داشته باشد، تبدیل گردد به طوری که استفاده کنندگان از این ابزار حمل و نقلبه خود ببالند نه اینکه احساس شرمساری در استفاده از آن داشته باشند. همانگونه که مشخص است امروزهجامعه ما وارد فرهنگ مصرف گرایی و ماشینی شده است و افراد جامعه در هر شرایطی در رقابت تنگاتنگبه دنبال خرید خودرو هستند. لذا باید این مورد خاص و جایگزینی نگرشی آن با وسیله نقلیه دوچرخه موردتوجه باشد. تبلیغات و فرهنگ سازی و آموزش ها نیز باید معطوف به این موضوع باشند تا رویکرد ذهنیافراد را نسبت به استفاده از دوچرخه تغییر دهند. یعنی کسی که از دوچرخه استفاده می کند الزاما متعلق بهطبقات پایین جامعه نباشد بلکه به عنوان یک شهروند مسئولیت پذیر در جهت کمک به حال شهر تلاشکند و در مقابل نیز جامعه قدر و ارزش آنها را لحاظ کند. ارگان ها و نهادهای مختلفی می توانند نسبت بهتغییر رویکرد ذهنی افراد نسبت به دوچرخه موثر باشند. در این میان نهادهای آموزشی و تبلیغاتی جایگاهویژه ای دارند چراکه در نقش و روشنگری، آموزش و القاء نگرش از وظایف ذاتی نهادهای یاد شده میباشد. این نهادها می توانند نگرش شهروندان را نسبت به استفاده از دوچرخه تغییر دهند و به اصطلاح رویکردذهنی مثبتی به جامعه القاء کنند و مزایای واقعی استفاده از دوچرخه در سفرهای شهری را آشکار سازند.اگر تنها نیمی از ترددهای داخل شهر با دوچرخه انجام شود چه اتفاقی خواهد افتاد طبق آمار معاونت حملو نقل ترافیک شهرداری تهران حدود 85 درصد از آلودگی شهر تهران مربوط به وسایل نقلیه متحرک استآنچه که در وهله اول به ذهن می رسد روان شدن تردد خودروها و کاهش آلودگی است. حالا فرض کنیدهریک از شهروندان شهر در قبال این فرایند آگاه سازی و سپس ملزم به استفاده (الزام درونی) از دوچرخهشوند. با اطمینان می توان گفت تحولی بزرگ در شهر رخ خواهد داد. علاوه بر کاهش آلودگی هوا و ...در مصرف سوخت و انرژی نیز صرفه جویی قابل ملاحظه ای اتفاق خواهد افتاد. توسعه دوچرخه سواریعلاوه بر کاهش چالش های زیست محیطی و ترافیکی می تواند منجر کاهش آسیب های اجتماعی نظیرنزاع های خیابانی منجر به فوت، تنش های روانی، استرس و ... گردد چراکه طبق تحقیقات و گزاراشاتمراجع ذی ربط اکثرا عدم انظباط ترافیکی در شهر منجر به بروز آسیب های یاد شده می گردد. بنابراین به نظر می رسد آنچه به عنوان حلقه مفقوده در همگان کردن دوچرخه وجود دارد توجه به فرهنگ دوچرخهسواری باشد که از دید مسئولان و سیاستگذران نیز مغفول مانده است. اگر یک موضوعی تبدیل به فرهنگگردد در اذهان عمومی تثبیت می گردد و به عنوان بخشی رفتارشان تجلی می یابد. اگرچه فرهنگ شاملبعد مادی و غیرمادی است و توسعه دوچرخه سواری نیازمند توجه به هر دو بعد آن می باشد. حال فرضکنید فرهنگ دوچرخه سواری به عنوان بخشی از فرهنگ یک شهر نهادینه گردد اتفاقی که خواهد افتادکاملا روشن است. مردم بدون هیچ گونه اجبار و به عنوان یک رفتار عادی تمایل به استفاده از دوچرخهخواهند داشت و این موضوع در حالت کلان آن تحول بزرگی را برای شهر و کشور رقم خواهد زد.

کلیدواژه ها:

وچرخه ، فرهنگ ، کلانشهرتهران ، گسترش ، توسعه