نقش خارخانه در تعدیل دمایی فضای زیست در مسکن روستایی موثر در ارتقاء پایداری معماری (مطالعه موردی: مسکن روستایی سیستان)

یکی از مهم­ترین عوامل موثر محیطی بر آسایش، دماست. منطقه سیستان در شرق ایران که در اقلیم گرم­وخشک واقع بوده و اقلیم آن طی دو دهه گذشته به دلیل خشک­سالی طاقت­فرسا شده است، نیاز ضروری به تعدیل دما دارد. در گذشته یکی از مناسب­ترین راهکارهای به کار گرفته شده در معماری بومی این منطقه جهت تعدیل دما، خارخانه بوده است. در مورد اثر کیفی خارخانه در فضای زیست تا حدودی مطالعاتی انجام شده؛ اما تاکنون میزان اثر خارخانه بر شرایط دمایی فضای داخل به­ طور کمی مورد سنجش قرار نگرفته است. این مقاله در راستای اهداف معماری پایدار و استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر، به نقش دمایی خارخانه به عنوان یکی از مصادیق پایداری در معماری بومی سیستان بر فضای داخل مسکن پرداخته است. روش تحقیق مقاله به این صورت است که در یکی از مصادیق مسکن بومی سیستان، سه مکان اندازه­گیری فضای باز بیرون، اتاق دارای خارخانه و  اتاق بدون خارخانه در نظر گرفته شد و در روزهای گرم سال طی ساعات مختلف، دمای هوا اندازه­گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که به طور میانگین و در کل شبانه­روز دمای هوای اتاق بدون خارخانه تنها 0.58 درجه سانتی­گراد از دمای بیرون پایین­تر است؛ در صورتی که دمای اتاق دارای خارخانه 7.69 درجه سانتی­گراد خنک­تر از دمای هوای بیرون است. این میزان تعدیل دما بسیار قابل توجه بوده و با توجه به اینکه برای کاهش هر درجه افزایش دما، 5-10 درصد انرژی الکتریکی لازم است، لذا این مقدار کاهش دما صرفه­جویی زیاد مصرف انرژی را در پی دارد و گامی مهم در راستای معماری پایدار محسوب می­شود.

کلیدواژه ها:

پایداری ، تعدیل دما ، مسکن روستایی ، خارخانه ، سیستان