تاثیر تراکم و ردیف کشت گندم دیم بر عامل پوشش گیاهی معادله جهانی هدررفت خاک در منطقه نیمه-خشک در استان زنجان

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 333

فایل این مقاله در 14 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JWSC-26-6_014

تاریخ نمایه سازی: 4 مرداد 1399

چکیده مقاله:

سابقه و هدف: یکی از نگرانی های اصلی در استفاده از معادله جهانی هدررفت خاک (USLE) در بسیاری از مناطق از جمله در مناطق تحت فرسایش شدید، عدم اطمینان در مورد عامل پوشش گیاهی (C) برای محصولات مختلف کشاورزی است. با وجود آن که در برخی کشورها از جمله آمریکا، اطلاعات زیادی در مورد عامل پوشش گیاهی در دسترس می باشد، اما این مناطق تفاوت های بسیار زیاد اقلیمی و پدولوژیکی با مناطق دیگر به ویژه مناطق نیمه خشک دارند. گندم دیم از مهمترین محصولات کشاورزی در این مناطق است که با تراکم و فاصله ردیف های مختلف در کشتزارهای شیب دار کاشته می شود. هیچ اطلاعاتی در مورد تاثیر تراکم بذر و فاصله ردیف کشت بر عامل پوشش گیاهی در گندم دیم منطقه نیمه خشک وجود ندارد. مواد و روش ها: آزمایش مزرعه ای با دو تراکم بذر گندم (90 و 120 کیلوگرم در هکتار) و دو فاصله ردیف (20 و 25 سانتی متر) در کرت های آزمایشی همراه با کرت های شاهد (بدون کشت بذر) انجام گرفت. آزمایش با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شیب 10 درصد زمین طی 1394تا 1395 اجرا شد. بذر گندم توسط ردیف کار 9 و 11 ردیفی برای ایجاد فاصله 25 و 20 سانتی متر بین ردیف ها کشت شد. 18 کرت با ابعاد 5 متر طول در 5/1 متر عرض در مزرعه برای اندازه گیری هدررفت خاک از بارش های طبیعی در طی مهر1394 تا تیر 1395 احداث شد. عامل پوشش گیاهی (C) برای هر کرت کاشته شده از مقدار هدررفت خاک از آن کرت به مقدار هدررفت خاک از کرت شاهد با فاصله ردیف یکسان (بدون کشت بذر) تعیین شد. برای تحلیل آماری وجود تفاوت معنی دار بین دو فاصله ردیف کشت یا بین دو تراکم بذر از نظر عامل پوشش گیاهی، از آزمون t جفتی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که عامل پوشش گیاهی (C) در تراکم بذر 90 و 120 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 42/0 و 43/0 است. مقدار عامل پوشش گیاهی بین دو تراکم بذر از نظر آماری معنی دار نبود. افزایش تراکم بذر در ردیف های کشت، رشد بوته های گندم را به دلیل افزایش شدت رقابت در گیاهان روی هر ردیف، کاهش داد. مقدار عامل پوشش گیاهی در خطی کار 9 ردیفی با فاصله ردیف کشت 25 سانتی متری برابر 34/0 بود در حالی که مقدار آن برای خطی کار 11 ردیفی 51/0 بود که نشان دهنده افزایش 33 درصدی و معنی دار در مقدار عامل پوشش گیاهی بود (p<0.05). در روش کشت 9 ردیفی از یک سو با افزایش سطح مقطع عرضی شیار، تنش برشی جریان و احتمال هدررفت خاک و در نتیجه مقدار عامل پوشش گیاهی کمتر شد و از سوی دیگر، رقابت اندکی بین گیاهان در ردیف های کشت وجود داشت. از این رو هدررفت خاک در کرت تحت کشت به مراتب کمتر از کرت بدون پوشش بود. برهمکنش تراکم بذر و فاصله ردیف از نظر تاثیر بر عامل پوشش گیاهی معنی دار نبود. کم ترین مقدار عامل پوشش گیاهی (C) در کشت با خطی کار 9 ردیفی (با فاصله ردیف کشت 25 سانتی متر) با تراکم کشت 120 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که عامل پوشش گیاهی در گندم دیم بین 33/0 تا 51/0 متغیر است. تراکم کشت بذر عامل مهم تعیین کننده مقدار عامل پوشش گیاهی نبود در حالی که فاصله ردیف کشت به طور چشمگیری مقدار این عامل را تحت تاثیر قرار داد. مقدار عامل پوشش گیاهی گندم را می توان با تغییر فاصله ردیف از 11 ردیفی (با فاصله ردیف کشت 20 سانتی متر) به 9 ردیفی (با فاصله ردیف کشت 25 سانتی متر) با تراکم بذر 120 کیلوگرم در هکتار به طور قابل توجهی کاهش داد.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

علیرضا واعظی

گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان

مجید باقری

گروه خاکشناسی-دانشکده کشاورزی-دانگاه زنجان

علیرضا خانجانی صفدر

دانشگاه زنجان- دانشجوی دکتری خاکشناسی