زبان نگاره ها (بیان استعاری و وجوه نشانه ای در لایه های معنایی دو نگاره)

نگارگری ایرانی، به ویژه در دوران اوج خود، از زبان و بیان خاصی برخوردار بوده است. نمونه عالی این مدعا را در نگاره های بی نظیر نسخه شاهنامه تهماسبی (متعلق به مکتب تبریز صفوی) می توان یافت. در این مقاله، زبان و بیان تصویری در دو نگاره از این مجموعه، مورد مداقه و مطالعه قرار گرفته است. در مطالعات تحلیلی و نقد هنری امروز، کاربرد نظریه های زبانی و بیانی، که پیش از این تنها در زبان شناسی و یا نقد ادبیات مکتوب کاربرد داشته، امری مقبول و چه بسا رایج گشته است. مقاله حاضر نیز با کاربرد نظریه های رایج نشانه شناسی، از جمله: نظریه وجوه نشانه ای، شیوه تحلیل ساخت گرایانه، لایه های معنایی و اصطلاحات علم بدیع ادبی، استعاره و مجاز، به مطالعه و تحلیل ساختار و وجوه نشانه ای، لایه های معانی صریح و ضمنی و استعارات و مجازهای بصری و معنایی در دو اثر برجسته از تاریخ نگارگری ایران می پردازد. بدین گونه، به شیوه بیان و زبان تصویری و ساختار نهفته در صورت و معانی پنهان و آشکار این روایات تصویری، دست می یابد. در این مطالعه، دو صحنه از دو فراز اصلی روایت سیاوش در شاهنامه (عبور او از آتش و کشته شدنش) برگزیده شده اند. بنابراین، ابتدا به تعاریف کلی و نظریه های بنیادی که اساس تحلیل را تشکیل داده اند، اشاره می شود؛ سپس بیان تصویری نگاره ها بر پایه کاربرد این نظریات، به طور مشروح مورد بحث قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که که ساختار روایی تصاویر بر مبنای تقابل پهلوان و غیرپهلوان بوده و از بیان استعاری، مجازی و معنای ضمنی نشانه های تصویری، برای القای مفاهیم متن ادبی استفاده شده است.  

کلیدواژه ها:

نگارگری ایرانی ، شاهنامه تهماسبی ، استعاره و مجاز ، ساختار معنایی ، وجوه نشانه ای