بررسی اثرات استقرار و عملکرد طرح احیاء و تعادل بخشی در محدوده مطالعاتی مرند استان آذربایجان شرقی

با افزایش برداشت از منابع آب زیر زمینی، آبخوان های دشت های آذربایجان شرقی دچار آسیب جدی از لحاظ کیفیت و کمیت شده اند. در راستای اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی در محدوده مطالعاتی مرند، فعالیت های انجام یافته در سهبخش قابل توصیف هستند. بخش اول مربوط به فعالیت هایی می شود که هدف آنها جلوگیری از حفر و بهره برداری از طریق چاه های غیر مجاز می شوند. بخش دوم شامل جلوگیری از مازاد برداشت چاه های مجاز از طریق نصب کنتورهوشمند، تقلیل منصوبات چاه، قطع برق چاه های بهره برداری کشاورزی در فصل غیر زراعی و اعمال شارژ کارت کنتورهای هوشمند مطابق با مفاد پروانه بهره برداری می گردند. بخش سوم، در جهت تسهیل تحقق فعالیت های بخشاول و دوم از طریق آگاه سازی بهره برداران و افزایش همسویی مسئولین و مقامات استانی و اسقرار مدیریت مشارکتی و واگذاری مسئولیت خطیر حفاظت از منابع آب به بهره برداران و به ویژه بهره برداران بخش کشاورزی انجام یافته است. در سال 1390-91 میزان کسری مخزن تجمعی آبخوان مرند، 491 میلیون متر مکعب بود که چنانچه روند کاهشی آن به همین منوال ادامه می یافت در سال 1396-97 می بایست شاهد کسری مخزن تجمعی بالغ بر 590 میلیون متر مکعب می شدیم. در صورتیکه در اثر فعالیت های موثر انجام یافته در این محدوده مطالعاتی و در قالب طرح احیاء و تعادل بخشی، کسری مخزن تجمعی به میزان 520 میلیون متر مکعب رسیده است که به میزان 70 میلیون متر مکعب از روند افزایش کسری مخزن تجمعی جلوگیری شده است. در صورت اعمال تغییر الگوی کشت محدوده های مطالعاتی متناسب با میزان آب قابل برنامه ریزی و مصرف بهینه آب، شاهد کاهش چشمگیر روند تنزل کمی و کیفی آب زیرزمینی و آبخوان ها و در نهایت تعادل بخشی خواهیم بود.

کلیدواژه ها:

طرح احیاء و تعادل بخشی ، برداشت غیر مجاز آب زیرزمینی ، دشت مرند ، آذربایجان شرقی