تحول خط بنایی در معماری صفویه با تاکید بر تزیینات کتیبه ای مسجد حکیم اصفهان

خط و خوشنویسی طی سده های مختلف، نقش ویژه ای در تزیینات بناهای مذهبی چون مساجد و امام زاده ها داشته است. از این میان خط بنایی ملهم از خط کوفی در هماهنگی با سطوح بناها و مصالح به کاررفته در آنها، جلوه ویژه و منحصر به فردی در کتیبه ها و تزیینات ایجاد نموده است. شیوه های مختلف خط بنایی در امتزاج با خطوط شکسته و هندسی، کتیبه های زیبایی حاوی مضامین آیات قرآنی، احادیث نبوی، اسما الهی، ایمه معصومین و اشعار فارسی را در قالب اشکال هندسی مانند شمسه، مربع و لوزی رقم زده است. از نمونه های زیبا و ماندگار متعلق به سده هفدهم/ یازدهم که در آن خط بنایی در سطحی گسترده مورد استفاده قرار گرفته، مسجد حکیم اصفهان است. در بررسی کتیبه ها و تزیینات سردرهای ورودی، لچکی و طاق های اطراف صحن، زیرمقرنس سقف گنبد و ایوان ها و طاق نماهای داخل و بیرون ایوان های مسجد مذکور به شیوه های مختلف اجرایی از این خط پون خط بنایی ساده، مشکل، متداخل و معقلی بر می خوریم. این شیوه ها در ترکیب با شیوه آجرکاری و کاشی های معقلی این بنا تزییناتی منحصر به فرد را بر جای گذارده است. اکثر کتیبه ها با ترکیب های مختلف خط بنایی ساده و معقلی اجرا شده اند.

کلیدواژه ها:

خط بنایی ، خط معقلی ، معماری صفویه ، تزیینات کتیبه ای ، مسجد حکیم