آنالیز ریسک فوران (Blow out) چاه های نفت و گاز با استفاده از روش پاپیونی (Bow-Tie)

مقدمه و هدف: یکی از مهمترین و پرهزینه ترین خطرات صنعت حفاری در زمینه نفت و گاز، خطر فوران چاه های نفت و گاز استفوران چاه میتواند به پیامدهای جبران ناپذیری، از قبیل انفجار، تلفات شدید انسانی و فجایع زیست محیطی منجر گردد. آنالیز ریسک یکی از مهمترین ابزارهای ارزیابی خطرات، طراحی اقدامات کاهشی خطر و افزایش سطح ایمنی در این صنایع است. در همین راستا مطالعه حاضر با هدف آنالیز ریسک فوران چاه های نفت و گاز، با استفاده از تکنیک آنالیز پاپیونی (Analysis Bow tie(BTA انجام گرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه علل موثر در ایجاد سیلان (Kick) و همچنین فوران چاه در بخش ساحلی چاه های اکتشافی صنعت حفاری، با به کارگیری تکنیک FTA شناسایی شد. همچنین با استفاده از روش ETA، پیامدهای مرتبط با شکست هریک از موانع کنترل فوران پیش بینی و احتمال هر پیامد محاسبه گردید. در نهایت با استفاده از دیاگرام BTA مسیر حادثه و موانع کنترلی آن از علل تا پیامدها ترسیم و بررسی گردید. نتایج و بحث: بر اساس نتایج به دست آمده، در مجموع 28 علت یا نقص (رویداد پایه) در بروز رویداد اصلی یا همان سیلان (Kick) دخالت دارند، همچنین 8 لایه کنترلی در پیشگیری از وقوع فوران شناسایی گردید. رویدادهای پایه همراه با احتمالات رخداد و میزان اهمیت هریک در سمت چپ و پیامدهای بعد از رویداد اصلی همراه با احتمالات رخداد هریک در سمت راست دیاگرام BTA مشخص گردید. احتمال وقوع رویداد اصلی (سیلان) و پیامد نهایی (فوران) به ترتیب (1-)1/23x10 و (3-)2/94x10 محاسبه شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحلیل دیاگرام BTA در این مطالعه، ورود به لایه پرفشار در سازند حفاری و خطای انسانی از قبیل پر نکردن مناسب چاه با سیال حفاری در زمان لوله بالا کردن (Trip up) به عنوان مهمترین علل ریشه ای در ایجاد سیلان شناخته شد. همچنین از بین لایه های کنترلی فوران لایه اول (تشخیص به موقع سیلان) و عملکرد صحیح سیستم فوران گیر سرچاهی (Blowout Preventer(BOP، مهمترین نقش را در پیشگیری از وقوع فوران ایفا می کنند.

کلیدواژه ها:

فوران ، سیلان ، ارزیابی ریسک ، تحلیل پاپیونی (BTA )