خشونت وراه های کنترل آن درمیان دانش اموزان

 خشونت در میان دانش آموزان: دلایل، پیامدها و راهکارها
مقدمه
خشونت در میان دانش آموزان یکی از چالش های جدی نظام آموزشی در سراسر جهان است که اثرات منفی گسترده ای بر فرد، مدرسه و جامعه دارد. خشونت به معنای استفاده از قدرت جسمی، کلامی یا روانی برای آسیب رساندن به دیگران است. این پدیده می تواند در قالب های مختلفی مانند خشونت جسمی، کلامی، روانی و سایبری بروز یابد.
اهمیت موضوع
تحقیقات نشان می دهند که خشونت در مدارس منجر به کاهش کیفیت آموزشی، افت تحصیلی، ایجاد مشکلات روانی و کاهش امنیت روانی دانش آموزان می شود (شریفی، ۱۳۹۶). ازاین رو، شناسایی علل و ارائه راهکارهای پیشگیرانه برای مقابله با این پدیده ضروری است.
انواع خشونت در مدارس
خشونت در مدارس را می توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:
۱. خشونت جسمی
خشونت جسمی شامل آسیب های بدنی مانند ضرب و شتم، سیلی زدن و لگد زدن است. این نوع خشونت معمولا به دلیل اختلافات شخصی، رقابت های ناسالم یا زورگویی بین دانش آموزان رخ می دهد (عزیزی، ۱۳۹۵).
۲. خشونت کلامی
این نوع خشونت شامل توهین، تحقیر، ناسزاگویی و تهدیدهای لفظی است. خشونت کلامی می تواند به شدت روحیه دانش آموزان را تضعیف کرده و اعتمادبه نفس آن ها را کاهش دهد (گلابی و حسین زاده، ۱۳۹۴).
۳. خشونت روانی
خشونت روانی به اعمالی اطلاق می شود که بر روح و روان فرد آسیب وارد کرده و شامل نادیده گرفتن، تمسخر، تحقیر و بی توجهی به احساسات دانش آموز است. این نوع خشونت اثرات طولانی مدت بر سلامت روان دارد (یوسفی و کریمی، ۱۳۹۷).
۴. خشونت سایبری
با گسترش فناوری و فضای مجازی، خشونت سایبری به عنوان یک مشکل جدید مطرح شده است. این نوع خشونت شامل آزار و اذیت از طریق شبکه های اجتماعی، پیام های تهدیدآمیز یا انتشار محتوای توهین آمیز است (میرزایی و موسوی، ۱۳۹۸).
دلایل خشونت میان دانش آموزان
دلایل خشونت دانش آموزان را می توان به عوامل فردی، خانوادگی، مدرسه ای و اجتماعی تقسیم کرد:
۱. عوامل فردی:
الف) ویژگی های شخصیتی
برخی دانش آموزان به دلیل ویژگی های شخصیتی مانند پرخاشگری ذاتی، خودمحوری و ناتوانی در کنترل خشم، بیشتر به خشونت گرایش دارند (یوسفی و کریمی، ۱۳۹۷).
ب) مشکلات روانی
اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی یا ناتوانی در کنترل هیجان ها نیز می تواند محرک خشونت باشد. این دانش آموزان اغلب از مهارت های مقابله ای کافی برخوردار نیستند (گلابی و حسین زاده، ۱۳۹۴).
۲. عوامل خانوادگی
الف) خشونت خانگی
خانواده هایی که با خشونت درگیر هستند، محیطی ناامن برای کودکان ایجاد می کنند. کودکانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، بیشتر احتمال دارد رفتارهای خشن را در مدرسه تقلید کنند (عزیزی، ۱۳۹۵).
ب) سبک های فرزندپروری نامناسب
والدینی که از روش های تربیتی سخت گیرانه یا تنبیهی استفاده می کنند، به طور ناخودآگاه زمینه ساز پرخاشگری فرزندان خود می شوند (محمودی و جلالی، ۱۳۹۵).
ج) فقر و مشکلات اقتصادی
فقر اقتصادی موجب تنش های خانوادگی شده و می تواند منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه در فرزندان شود. این دانش آموزان معمولا احساس ناکامی و خشم دارند که به رفتارهای خشونت آمیز تبدیل می شود (شریفی، ۱۳۹۶).
۳. عوامل مدرسه ای:
الف) فضای مدرسه
مدارس با جو تنبیهی و غیرحمایتی باعث افزایش تنش و خشونت میان دانش آموزان می شوند. همچنین، نبود نظام های موثر برای مدیریت تعارضات می تواند به افزایش خشونت منجر شود (گلابی و حسین زاده، ۱۳۹۴).
ب) عدم حمایت روانی
مدارس بدون مشاوران حرفه ای قادر به ارائه حمایت روانی مناسب نیستند. در نتیجه، دانش آموزان با مشکلات عاطفی خود تنها مانده و به خشونت متوسل می شوند (میرزایی و موسوی، ۱۳۹۸).
۴. عوامل اجتماعی و فرهنگی
الف) تاثیر رسانه ها
رسانه ها و بازی های رایانه ای خشونت آمیز به عنوان الگوهای منفی برای دانش آموزان عمل می کنند. الگوبرداری از قهرمان های خشونت طلب در فیلم ها و بازی ها، زمینه ساز رفتارهای پرخاشگرانه است (عزیزی، ۱۳۹۵).
ب) کمبود فعالیت های فرهنگی
نبود برنامه های فرهنگی مناسب و فعالیت های جمعی می تواند به افزایش احساس بی تفاوتی و خشم در میان دانش آموزان منجر شود (شریفی، ۱۳۹۶).
پیامدهای خشونت در میان دانش آموزان:
۱. مشکلات روانی و اجتماعی
خشونت در مدرسه می تواند به مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، کاهش اعتمادبه نفس و حتی خودکشی منجر شود (گلابی و حسین زاده، ۱۳۹۴).
۲. افت تحصیلی
دانش آموزانی که در معرض خشونت هستند، انگیزه ای برای تحصیل ندارند و دچار افت تحصیلی می شوند (محمودی و جلالی، ۱۳۹۵).
۳. مشکلات ارتباطی
خشونت باعث ایجاد بی اعتمادی میان دانش آموزان شده و روابط دوستانه را تضعیف می کند. این وضعیت باعث انزوا و کاهش مهارت های اجتماعی می شود (یوسفی و کریمی، ۱۳۹۷).
راهکارهای مقابله با خشونت در مدارس:
۱. آموزش مهارت های زندگی
آموزش مهارت های کنترل خشم، همدلی و مذاکره به دانش آموزان می تواند از بروز خشونت جلوگیری کند (یوسفی و کریمی، ۱۳۹۷).
۲. تقویت نظام مشاوره ای در مدارس
مدارس باید با استخدام مشاوران متخصص، فضای امنی برای گفتگو و حل مشکلات دانش آموزان ایجاد کنند (شریفی، ۱۳۹۶).
۳. مشارکت خانواده ها
خانواده ها باید در تربیت فرزندان خود فعال تر شوند و از روش های تربیتی مثبت و حمایتی استفاده کنند (عزیزی، ۱۳۹۵).
نتیجه گیری:
خشونت در مدارس نتیجه ترکیبی از عوامل فردی، خانوادگی، مدرسه ای و اجتماعی است. برای مقابله با این معضل، لازم است برنامه های آموزشی، حمایت های روانی و تعامل مثبت بین مدرسه و خانواده تقویت شود. با اجرای راهکارهای پیشگیرانه می توان به کاهش خشونت و ایجاد محیطی امن تر برای دانش آموزان دست یافت.
منابع:
1. شریفی، ف. (۱۳۹۶). بررسی عوامل موثر در خشونت میان دانش آموزان. نشریه علوم تربیتی و روان شناسی، شماره ۱۲.
2. عزیزی، ع. (۱۳۹۵). نقش خانواده در کاهش خشونت در میان دانش آموزان. مجله پژوهش های تربیتی، شماره ۸.
3. گلابی، ش. و حسین زاده، م. (۱۳۹۴). بررسی خشونت مدرسه ای و تاثیر آن بر سلامت روانی دانش آموزان. فصلنامه روان شناسی تربیتی، شماره ۱۶.
4. میرزایی، ج. و موسوی، ر. (۱۳۹۸). خشونت سایبری و تاثیرات آن بر رفتارهای اجتماعی دانش آموزان. مجله علوم اجتماعی، شماره ۲۴.
5. یوسفی، م. و کریمی، س. (۱۳۹۷). تحلیل مقایسه ای عوامل فردی و اجتماعی در بروز خشونت میان دانش آموزان. فصلنامه جامعه شناسی تربیتی، شماره ۲۰.
6. محمودی، ع. و جلالی، ن. (۱۳۹۵). ارزیابی اثرات خشونت در مدارس بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان. نشریه آموزش و پرورش، شماره ۹.