جنبش های اجتماعی وانواع ان
جنبش اجتماعی وقتی پدید می آید که گروهی از افراد به گونه ای سازمان یافته درصدد تغییر یا حفظ برخی از عناصر جامعه برآیند. جنبش های اجتماعی با صورت های ساده رفتار جمعی این تفاوت را دارند که بسیار سازمان یافته تر هستند و عمری بسیار طولانی تر دارند. فرق عمده یک جنبش اجتماعی با یک نهاد این است که جنبش در مقایسه با نهاد دوام کمتری دارد.
نمونه های جنبش اجتماعی عبارتند از:
جنبش سیاهان، جنبش آزادی زنان، جنبش ضدجنگ.
ویژگی های جنبش های اجتماعی
همه جنبش های اجتماعی در برخی از ویژگی ها با هم اشتراک دارنداین ویژگی ها عبارتند از:
هدف های مشترک، برنامه ای برای تحقق این هدف ها و یک ایدئولوژی. هر جنبش اجتماعی یک رشته هدف های کاملا مشخص و جاافتاده دارد. آن جنبش اجتماعی که بهبود وضع گروهی از مردم را در نظر دارد، در صورتی موفق خواهد بود که تغییراتی را که خواستار آن است را به عنوان هدف های خود تعیین کند. برنامه هائی که برای رسیدن به این هدف ها وجود دارند، ممکن است بسیار متنوع باشند و از اعتصاب مسالمت آمیز گرفته تا آدمکشی و تخریب اموال عمومی را دربرگیرند.
ایدئولوژی همان عاملی است که اعضاء یک جنبش را گردهم می آورد. ایدئولوژی نه تنها باید از اوضاع اجتماعی موجود انتقاد کند، بلکه باید هدف های جنبش و روش های دستیابی به این هدف ها را نیز روشن سازد.
انواع جنبش های اجتماعی
- جنبش بیانگر: وقتی گروهی به این نتیجه رسیده باشند که با موقعیت ناخوشایندی روبه رو شده اند، جنبش اجتماعی بیانگر ممکن است پدید آید. افرادی که در این جنبش شرکت می کنند خواستار تغییر برداشت مردم از یک واقعیت ناخوشایند اجتماعی هستند و نه دگرگونی بنیادی آن واقعیت. مثال: بیشتر جنبش های مسالمت آمیز مانند جنبش مقابله با آلودگی هوا و دفاع از محیط زیست، جنبش مبارزه با مواد مخدر و یا الکلیسم در زمره این گونه جنبش ها به شمار می آیند.
- جنبش واپسگرا یا ارتجاعی: یک جنبش واپسگرا می کوشد تا اوضاع را به وضع پیشین بازگرداند و در واقع عقربه ساعت را به عقب برگرداند. افرادی که به این جنبش می پیوندند، از روندهای جاری اجتماع آشکارا ناخرسند هستند. مثال: کوکلوکس کلان نمونه یک جنبش اجتماعی واپسگرا است.
هدف عمده این جنبش بازستاندن حقوق و آزادی های مدنی از سیاهان و بازگرداندن آنها به اوضاع پیشین است.
- جنبش پیشرو: این جنبش بر آن است که با ایجاد دگرگونی های مثبت در نهادها و سازمان ها، جامعه را بهبود بخشد. مثال: جنبش کارگری ایالات متحد در اوایل این قرن، یک جنبش اجتماعی پیشرو بود.
- جنبش محافظه کار: جنبش محافظه کار می کوشد تا از دگرگونی در جامعه جلوگیری کند. افرادی که از این گونه جنبش ها پشتیبانی می کنند، وضع کنونی جامعه را خوشایندترین وضع می پندارند. مثال: افرادی که برای جلوگیری از تصویب اصلاحیه حقوق برابر زنان و مردان در آمریکا متشکل شده بودند، در واقع جنبش محافظه کاری را راه انداخته بودند. آنها معتقد بودند که قانون جدید ضد تبعیض جنسی ضرورتی ندارد و حتی ممکن است برای جامعه زیان های به بار آورد.
- جنبش اصلاحی: این جنبش می کوشد برخی از جنبه های جامعه را تعدیل کند، بی آنکه خواسته باشد نظام اجتماعی را یکسره دگرگون سازد. مثال: جنبش آزادی زنان یک جنبش اصلاحی است، زیرا بدون آنکه بخواهد نظام اجتماعی موجود را براندازد، درصدد تغییر یکی از جنبه های آن است.
- جنبش انقلابی: این نوع جنبش خواستار دگرگونی سریع و اساسی در جامعه است. جنبش انقلابی می کوشد نظام اجتماعی موجود را از بیخ و بن براندازد و نظام تازه ای را به جای آن بنشاند. مثال: بیشتر جنبش هائی که از طریق انقلاب های بزرگ نظام پیشین را برانداخته و نظام انقلابی نوپدیدی به جای آن نشانده اند، مانند انقلاب فرانسه، انقلاب روسیه و چین، در زمره این گونه جنبش ها به شمار می آیند.
- جنبش آرمانگرا: در این نوع جنبش کوشش می شود که یک محیط اجتماعی آرمانی برای یک گروه به نسبت کوچکی از پیروان، ایجاد شود، به این گونه جنبش، جنبش واپس زن یا جداسر نیز می گویند. مثال: کمون های روستائی خودکفا که در دهه ۱۹۶۰ در ایالات متحد بسیار مردم پسند بودند، نمونه های برجسته ای از یک جنبش آرمانگرا به شمار می آیند.
- جنبش مهاجری: کسانی که به این گونه جنبش می پیوندند تجربه تلخی از اوضاع زندگی خود دارند و به امید یافتن آینده ای روشنتر از زادگاه خود به جائی دیگر مهاجرت می کنند. مثال: مهاجرت کلیمیان از سراسر جهان به اسرائیل، نمونه یک جنبش اجتماعی مهاجری را به دست می دهد. بیشتر کسانی که در اوائل به اسرائیل مهاجرت کرده بودند، تجربه تلخی از ضد یهودی گری در اروپا و به ویژه آلمان نازی داشتند.
روش جامعه شناختی بررسی جنبش های اجتماعی جامعه شناسان می توانند بررسی های درازمدتی از جنبش های اجتماعی بکنند و هنگام بررسی، هم می توانند در این جنبش ها شرکت کنند و هم می توانند در آنها شرکت نکنند. از این گذشته، آنها می توانند گفته های رسمی و یا غیررسمی اعضاء جنبش را تحلیل کنند و با بررسی مشاغل آنها دریابند کدامیک از گروه های اجتماعی در این جنبش ها شرکت می کنند.انواع جنبش های اجتماعی
همچنین مشاهده کنید