پادشاه داوود: افسانه یا واقعیت تاریخی؟ کندوکاوی در پرتو شواهد باستان شناسی و یافته های علمی

پادشاه داوود: افسانه یا واقعیت تاریخی؟ کندوکاوی در پرتو شواهد باستان شناسی و یافته های علمی

داوود، پادشاه بنی اسرائیل، شخصیتی محوری در سنت های دینی یهودی، مسیحی و اسلامی است. داستان زندگی و سلطنت او، که در کتاب مقدس و متون اسلامی روایت شده است، نه تنها بنیان های دینی و فرهنگی این ادیان را شکل داده، بلکه همواره کانون توجه و مناقشات تاریخی و باستان شناسی بوده است. در طول قرن ها، برخی از محققان، با استناد به فقدان شواهد باستان شناسی قاطع، سلطنت تاریخی داوود را زیر سوال برده و او را صرفا یک شخصیت افسانه ای و برساخته روایات دینی دانسته اند. این دیدگاه، به ویژه در عصر مدرن و با ظهور عقلانیت انتقادی و علم تجربی، قوت بیشتری یافته و پرسش های جدی در مورد ماهیت تاریخی روایت های دینی و نسبت آن ها با واقعیت های تاریخی مطرح کرده است.

با این حال، دهه های اخیر شاهد تحولات چشمگیری در حوزه باستان شناسی و مطالعات تاریخ باستان بوده است. کشف یافته های جدید و به کارگیری روش های علمی پیشرفته، دریچه های تازه ای به سوی فهم تاریخ اورشلیم و دوره سلطنت داوود گشوده است. کتیبه تل دان، کشف بقایای سازه ای عظیم در اورشلیم، تاییدات رادیوکربن و یافته های دیگر، شواهد ملموسی را ارائه می دهند که نه تنها وجود پادشاهی داوود را تایید می کنند، بلکه تصویر روشن تری از ماهیت و گستره حکومت او در اورشلیم باستان ترسیم می نمایند.

مقاله حاضر بر آن است تا با بررسی دقیق و مستند این یافته های جدید، به پرسش دیرینه درباره ماهیت تاریخی سلطنت داوود پاسخ دهد. این پژوهش با رویکردی مبتنی بر شواهد باستان شناسی و داده های علمی، به تحلیل چهار شاهد کلیدی می پردازد که بر واقعیت تاریخی پادشاهی داوود و اقتدار حکومت او گواهی می دهند. هدف اصلی این مقاله، نه صرفا اثبات تاریخی بودن یک شخصیت دینی، بلکه نشان دادن ظرفیت و اهمیت رویکردهای میان رشته ای در فهم تاریخ باستان و تعامل سازنده میان متون دینی و یافته های علمی است.

۱. کتیبه تل دان: نخستین اشاره غیرکتابی به «خانه داوود»

کشف قطعه سنگ بازالتی در محوطه باستانی تل دان در شمال اسرائیل در سال 1993، یکی از مهم ترین یافته های باستان شناسی قرن بیستم به شمار می رود که مستقیما به بحث درباره سلطنت داوود مرتبط است. این کتیبه که به خط آرامی نگاشته شده و قدمت آن به قرن نهم قبل از میلاد می رسد، حاوی عبارتی کلیدی است که به «خانه داوود» (bytdwd) اشاره دارد (Biran & Naveh, 1995). اهمیت این یافته از آن روست که این نخستین بار است که نام داوود خارج از متون کتاب مقدس در یک منبع باستانی دیگر ظاهر می شود.

اگرچه تفسیر دقیق مفاد کتیبه و هویت پادشاهی که در آن از «خانه داوود» یاد شده، همچنان محل بحث و تفسیر است، اما اکثریت قریب به اتفاق باستان شناسان و متخصصان زبان های باستانی بر این باورند که عبارت «خانه داوود» به دودمان سلطنتی داوود، پادشاه بنی اسرائیل، اشاره دارد. این کتیبه، به منزله یک شاهد باستان شناسی مستقل، نشان می دهد که در قرن نهم قبل از میلاد، یعنی حدود یک قرن پس از دوران سنتی سلطنت داوود، سلسله ای پادشاهی به نام «داوود» در منطقه وجود داشته و به اندازه ای شناخته شده بوده که در یک کتیبه پادشاهی از آن یاد شود.

۲. سازه عظیم اورشلیم: بقایای کاخ پادشاهی داوود؟

حفاری های باستان شناسی گسترده ای که توسط ایلات مزار، باستان شناس اسرائیلی، در محوطه شهر داوود در اورشلیم انجام شد، به کشف بقایای یک سازه بزرگ و باشکوه منجر گردید که به «سازه بزرگ سنگی» (Large Stone Structure) مشهور شده است (Mazar, 2006). قدمت این سازه که بر روی شیب تپه ای مشرف به دره کیدرون واقع شده، به عصر آهن IIA (قرن دهم قبل از میلاد) بازمی گردد، یعنی همان دورانی که بر اساس روایات کتاب مقدس، داوود بر اورشلیم حکومت می رانده است.

ابعاد عظیم سازه، معماری پیچیده و موقعیت استراتژیک آن در مرکز اورشلیم باستان، بسیاری از باستان شناسان را به این گمان رسانده است که این بنا می تواند بقایای کاخ پادشاهی داوود باشد. اگرچه هنوز به طور قطعی نمی توان این سازه را به داوود نسبت داد، اما کشف آن نشان می دهد که اورشلیم در قرن دهم قبل از میلاد، مرکز یک حکومت مقتدر بوده و از توانایی ساخت سازه های معماری عظیم برخوردار بوده است. این یافته، با تصویر اورشلیم در دوران داوود در کتاب مقدس همخوانی دارد که آن را به عنوان پایتخت یک پادشاهی متحد و قدرتمند توصیف می کند.

۳. تاییدات رادیوکربن: تاریخ گذاری علمی اورشلیم عصر آهن

برای تعیین دقیق تر قدمت بقایای باستان شناسی اورشلیم و سازه بزرگ سنگی، آزمایش های رادیوکربن متعددی بر روی نمونه های آلی به دست آمده از لایه های باستانی شهر انجام شده است. نتایج این آزمایش ها که در سال 2024 منتشر شده است، تایید می کند که لایه های مربوط به عصر آهن IIA، به طور دقیق با قرن دهم قبل از میلاد همخوانی دارند (Boaretto et al., 2024).

این تاییدات علمی، اهمیت بسزایی در تایید تاریخی بودن سلطنت داوود دارد. آزمایش رادیوکربن، یک روش علمی دقیق برای تعیین قدمت مواد آلی است و نتایج به دست آمده از اورشلیم، نشان می دهد که شواهد باستان شناسی با روایت های تاریخی درباره اورشلیم در عصر داوود همخوانی زمانی دارند. به عبارت دیگر، یافته های باستان شناسی نه تنها وجود یک حکومت مقتدر در اورشلیم در قرن دهم قبل از میلاد را تایید می کنند، بلکه زمان تقریبی آن را نیز با دوره سلطنت داوود در روایات دینی منطبق می سازند.

۴. گردنبند طلای فنیقی: نشانه ای از روابط تجاری فرامنطقه ای

در جریان حفاری های شهر داوود، یک گردنبند طلایی ظریف با سبک و طرح فنیقی نیز کشف شده است (Golani, 2023). قدمت این گردنبند نیز به عصر آهن IIA بازمی گردد و از آن جهت حائز اهمیت است که نشان دهنده روابط تجاری و فرهنگی اورشلیم با مناطق دوردست، از جمله فنیقیه در ساحل مدیترانه، در دوران سلطنت داوود است.

فنیقی ها، دریانوردان و بازرگانان مشهوری در دوران باستان بودند و حضور یک شیء فنیقی در اورشلیم، گواهی بر این است که اورشلیم در قرن دهم قبل از میلاد، نه تنها یک مرکز سیاسی و مذهبی مهم، بلکه یک قطب تجاری فعال نیز بوده است که با تمدن های دیگر منطقه تعامل داشته است. این یافته، تصویر اورشلیم در دوران داوود را به عنوان یک شهر جهانی و متصل به شبکه های تجاری فرامنطقه ای تقویت می کند و با روایت های کتاب مقدس درباره شکوفایی اقتصادی و سیاسی اورشلیم در دوران سلطنت داوود همخوانی دارد.

نتیجه گیری

بررسی چهار شاهد علمی و تاریخی فوق، به روشنی نشان می دهد که سلطنت داوود نه تنها یک روایت دینی مهم، بلکه یک واقعیت تاریخی قابل تایید است. کتیبه تل دان، سازه عظیم اورشلیم، تاییدات رادیوکربن و گردنبند فنیقی، همگی شواهد مستقلی هستند که بر وجود پادشاهی مقتدر در اورشلیم در قرن دهم قبل از میلاد گواهی می دهند و با روایت های کتاب مقدس درباره سلطنت داوود همخوانی دارند.

یافته های باستان شناسی و داده های علمی، تصویر زنده تر و ملموس تری از دوران داوود و حکومت او در اورشلیم باستان ترسیم می کنند. داوود نه تنها یک شخصیت دینی و اسطوره ای، بلکه یک پادشاه واقعی بوده است که بر یک پادشاهی مقتدر حکومت رانده و نقش مهمی در شکل گیری تاریخ و فرهنگ منطقه ایفا کرده است. پژوهش های باستان شناسی و علمی همچنان ادامه دارد و انتظار می رود در آینده، شواهد و یافته های جدیدتری در این زمینه به دست آید که فهم ما را از دوران داوود و تاریخ اورشلیم باستان غنی تر سازد. این مقاله، نمونه ای از ظرفیت رویکردهای میان رشته ای در پژوهش های تاریخی و دینی و اهمیت تعامل سازنده میان علم و ایمان در جستجوی حقیقت را به نمایش می گذارد.

منابع

Biran, A., & Naveh, J. (1995). "An Aramaic Stele Fragment from Tel Dan." Israel Exploration Journal, 45(1), 1-18.

Mazar, E. (2006). "Did I Find King David’s Palace?" Biblical Archaeology Review, 32(1), 16-27.

Boaretto, E., et al. (2024). "Radiocarbon Chronology of Iron Age Jerusalem." Proceedings of the National Academy of Sciences, 121(18).

Golani, A. (2023). "First Temple-Era Phoenician Pendant Found in Jerusalem." Times of Israel, 15 November.

محتاج دعای شما،
محمدزاده، معلمی کوچک در راه روشنایی