بررسی حکم فقهی بازارهای مالی اسلامی و تطبیق آن با بورس های بین المللی

موضوع :بررسی حکم فقهی بازارهای مالی اسلامی و تطبیق آن با بورس های بین المللی

**چکیده**
بازارهای مالی اسلامی به عنوان بخشی از نظام اقتصادی اسلام، بر پایه اصول و قواعد فقهی شکل گرفته اند. این بازارها با هدف تامین مالی مشروع و عادلانه، از ابزارها و روش هایی استفاده می کنند که با شریعت اسلامی سازگار باشد. از سوی دیگر، بورس های بین المللی به عنوان نماد اصلی بازارهای مالی جهانی، بر اساس قوانین و مقررات متعارف اقتصادی فعالیت می کنند. این مقاله به بررسی حکم فقهی بازارهای مالی اسلامی و تطبیق آن با بورس های بین المللی می پردازد. در این راستا، ابتدا اصول و قواعد فقهی حاکم بر بازارهای مالی اسلامی بررسی شده و سپس تطبیق این اصول با سازوکارهای بورس های بین المللی تحلیل می شود.

**مقدمه**
بازارهای مالی اسلامی در چند دهه اخیر به عنوان جایگزینی برای نظام های مالی متعارف مطرح شده اند. این بازارها بر پایه اصولی همچون عدالت، شفافیت، و پرهیز از ربا و غرر استوارند. از سوی دیگر، بورس های بین المللی به عنوان بخشی از نظام مالی جهانی، نقش مهمی در تامین مالی و سرمایه گذاری ایفا می کنند. با این حال، برخی از فعالیت های این بورس ها با موازین شرعی سازگاری ندارد. این مقاله به دنبال بررسی حکم فقهی بازارهای مالی اسلامی و تطبیق آن با بورس های بین المللی است.

**1. اصول و قواعد فقهی حاکم بر بازارهای مالی اسلامی**
بازارهای مالی اسلامی بر پایه اصول و قواعد فقهی خاصی شکل گرفته اند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. **حرمت ربا (ربا)**
یکی از اصول اساسی در اقتصاد اسلامی، حرمت ربا است. ربا به معنای دریافت یا پرداخت هرگونه سود اضافی در قرض های پولی است. در بازارهای مالی اسلامی، هرگونه معامله ای که به ربا منجر شود، ممنوع است.

2. **پرهیز از غرر (ابهام و ریسک غیرمعقول)**
غرر به معنای معامله ای است که در آن ابهام یا ریسک غیرمعقول وجود دارد. در فقه اسلامی، معاملات غرری ممنوع هستند، زیرا این نوع معاملات می تواند به بی عدالتی و ضرر یکی از طرفین منجر شود.

3. **عدالت و شفافیت**
بازارهای مالی اسلامی بر پایه عدالت و شفافیت استوارند. این بدان معناست که تمامی معاملات باید به صورت شفاف و عادلانه انجام شود و هیچ گونه فریب یا تقلبی در آن وجود نداشته باشد.

4. **تاکید بر مشارکت در سود و زیان**
در نظام مالی اسلامی، تاکید بر مشارکت در سود و زیان است. این بدان معناست که سرمایه گذار و سرمایه پذیر باید به طور مشترک در سود و زیان فعالیت اقتصادی سهیم باشند.

**2. ابزارهای مالی اسلامی**
بازارهای مالی اسلامی از ابزارهای مالی خاصی استفاده می کنند که با موازین شرعی سازگار است. برخی از این ابزارها عبارتند از:

1. **صکوک**
صکوک به عنوان اوراق بهادار اسلامی، بر پایه دارایی های واقعی و قابل معامله استوار است. این اوراق بر اساس قراردادهایی مانند اجاره، مشارکت، یا مضاربه صادر می شوند.

2. **مشارکت (مشارکت در سود و زیان)**
مشارکت به معنای مشارکت دو یا چند طرف در سرمایه گذاری و تقسیم سود و زیان بر اساس توافق است.

3. **مضاربه**
مضاربه نوعی قرارداد است که در آن یک طرف سرمایه را تامین می کند و طرف دیگر مدیریت و اجرای فعالیت اقتصادی را بر عهده می گیرد. سود حاصل از این فعالیت بر اساس توافق تقسیم می شود.

4. **مرابحه**
مرابحه نوعی قرارداد فروش است که در آن فروشنده قیمت تمام شده کالا را به خریدار اعلام کرده و سود معینی را به آن اضافه می کند.

**3. بورس های بین المللی و چالش های فقهی**
بورس های بین المللی به عنوان بخشی از نظام مالی جهانی، از ابزارها و روش هایی استفاده می کنند که برخی از آن ها با موازین شرعی سازگاری ندارد. برخی از چالش های فقهی بورس های بین المللی عبارتند از:

1. **معاملات مبتنی بر ربا**
در بورس های بین المللی، برخی از معاملات مبتنی بر ربا هستند. به عنوان مثال، اوراق قرضه که سود ثابت پرداخت می کنند، از نظر فقه اسلامی حرام هستند.

2. **معاملات غرری**
برخی از معاملات در بورس های بین المللی دارای ابهام و ریسک غیرمعقول هستند. به عنوان مثال، معاملات آتی و اختیار معامله ممکن است به دلیل ابهام در قیمت یا زمان تحویل، مصداق غرر باشند.

3. **معاملات سفته بازی**
سفته بازی به معنای خرید و فروش دارایی ها با هدف کسب سود از نوسانات قیمت، بدون توجه به ارزش ذاتی آن ها است. این نوع معاملات از نظر فقه اسلامی ممنوع است، زیرا ممکن است به بی عدالتی و ضرر دیگران منجر شود.

**4. تطبیق بازارهای مالی اسلامی با بورس های بین المللی**
با وجود چالش های فقهی، امکان تطبیق برخی از سازوکارهای بورس های بین المللی با موازین شرعی وجود دارد. برخی از راه حل ها برای این تطبیق عبارتند از:

1. **استفاده از ابزارهای مالی اسلامی**
در بورس های بین المللی می توان از ابزارهای مالی اسلامی مانند صکوک استفاده کرد. این اوراق بر پایه دارایی های واقعی استوارند و با موازین شرعی سازگار هستند.

2. **حذف معاملات ربوی**
برای تطبیق بورس های بین المللی با موازین شرعی، می توان معاملات ربوی را حذف یا جایگزین کرد. به عنوان مثال، به جای اوراق قرضه، می توان از صکوک استفاده کرد.

3. **شفاف سازی و کاهش ریسک**
برای کاهش ابهام و ریسک در معاملات، می توان قوانین و مقرراتی را وضع کرد که شفافیت و عدالت را در معاملات افزایش دهد.

**نتیجه گیری**
بازارهای مالی اسلامی بر پایه اصول و قواعد فقهی شکل گرفته اند که هدف آن ها تامین مالی مشروع و عادلانه است. از سوی دیگر، بورس های بین المللی به عنوان بخشی از نظام مالی جهانی، با برخی از موازین شرعی سازگاری ندارند. با این حال، با استفاده از ابزارهای مالی اسلامی و اصلاح برخی از سازوکارها، می توان بورس های بین المللی را با موازین شرعی تطبیق داد. این تطبیق نه تنها به توسعه بازارهای مالی اسلامی کمک می کند، بلکه می تواند به عنوان الگویی برای نظام مالی جهانی مطرح شود.

**منابع**
1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. کتاب های فقهی امامیه و اهل سنت
4. مقالات و تحقیقات مرتبط با اقتصاد اسلامی
5. منابع مرتبط با بورس های بین المللی و ابزارهای مالی اسلامی