تاثیر فعل غیرمادی در ماهیت قتل

تاثیر فعل غیرمادی در ماهیت قتل

سلب حقوق و آزادی افرادی که به عنوان مجرم شناخته می شوند، در گام نخست، مستلزم شناسایی رفتار قابل سرزنش آنهاست که در نصوص قانونی تصریح شده و بنیان اصلی این قابلیت، علاوه بر رکن مادی، احراز رکن معنوی است. براساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی «هررفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که درقانون برای آن مجازات تعیین شده باشد،جرم محسوب می شود». رفتار مجرمانه ایجابی به دو شکل مادی و غیرمادی تقسیم می شود؛ زمانی که بحث از فعل مادی یا غیرمادی می شود، رفتارمرتکب در قتل عمدی، نوع فعل مجرمانه و نحوه ارتکاب آن، باید به تفکیک مورد بررسی قرارگیرد. مراد از نوع فعل ارتکابی، ماهیت آن است که ناظربه ذات وجودی فعل است. در ادبیات حقوق کیفری، اصولا فعل مادی فعلی دانسته شده که با برخورد به جسم مجنی علیه و صدمه مادی موجب مرگ شود. فعل معنوی نیز به رفتاری اطلاق می شود که غیراصابتی بوده و صدمات جسمانی نامحسوس داشته باشد. در این نوع تفکیک، آنچه مورد تاکید قرار گرفته، برخورد یا عدم برخورد به جسم قربانی و نوع صدمه وارده است؛ با این حال چه بسا افعال کاملا مشابه، که منجر به نتایج مختلف مادی و معنوی شوند؛ همچنانکه افعال واحد، نتایج متعدد مادی و معنوی مختلفی به بار آورند. این پژوهش نوع فعل ارتکابی در قتل عمدی و تاثیر فعل غیرمادی را بر ماهیت قتل مورد بررسی قرار می دهد همچنین نهایتا به این نتیجه رسیده که مقصود از فعل معنوی یا فعل غیرمادی در قتل عمدی آن است که: رفتار محسوس ارتکابی در تحقق نتیجه یا قتل، آثاری غیرعینی و غیرقابل مشاهده و درک با حواس ظاهری در جسم و پیکر مقتول باقی بگذارد. .محسوس بودن اثر فعل ارتکابی ویژگی افعال مادی است و رفتاری که فاقد این ویژگی باشد، بایدرفتاری معنوی یا غیرمادی شمرده شود. تیراندازی، خفه کردن و چاقو زدن از جمله  افعال اصابتی و ترساندن، چاپ اعلامیه دروغین و خبررسانی کذب، از جمله  افعال غیر اصابتی به شمار می روند. هریک از افعال مذکور نیز، نظر به نوع صدمه وارده منجر به مرگ که میتواند مادی یا معنوی باشد، خود به دو گونه دیگر قابل تقسیم اند. افعال مادی اصابتی که با صدمه مادی منجر به مرگ می شوند (مانند اصابت چاقو و مرگ در اثر خونریزی)، افعال مادی اصابتی که با صدمه معنوی مرگ را بوجود میآورند (مانند پرتاب دیگری از بلندی و مرگ وی در اثر ترسیدن و نه برخورد با زمین) و از طرف دیگرافعال مادی غیراصابتی منجر به صدمه مادی (مانند ترساندن دیگری و زمین خوردن وی و وقوع مرگ) و افعال مادی غیراصابتی که با صدمه معنوی مجنی علیه را به کام مرگ می کشانند (مانند ترساندن دیگری و سکته کردن او از ترس). تمامی این افعال، مادی اند و نوع برخورد و صدمه که در تقسیم بندی فوق به آن اشاره شده است، تنها برای تفکیک انواع فعل مادی از یکدیگر است و موجب تمیز آنها از فعل غیرمادی نیست. فعل معنوی یا غیرمادی نیز فعلی است که مادی و محسوس نبوده و ادعای تاثیر آن به صورت ماورای ماده و حس برود. بدیهی است که چنین فعلی جایگاهی در حقوق کیفری ندارد. زیرا در حقوق کیفری فعل ارتکابی در قتل عمدی باید فعلی واقعی و فی الجمله صالح به تحقق نتیجه باشد؛ در حالیکه وجود و واقعیت این نوع از فعل و به طریق اولی، صلاحیت آن برای تحقق مرگ اثبات نشده است. سحر و جادو و مانند آن به عنوان مصادیق فعل معنوی، همگی قابل سنجش و ارزیابی نیستند و بدیهی است رابطه آنها با مرگ نیز به لحاظ علمی قابل احراز نیست. زمانی میتوان از فعل ارتکابی در قتل عمدی سخن گفت که صدور آن از اعضای مرتکب و سببیت آن برای مرگ قربانی محرز باشد که این دو، در مورد این نوع از فعل، قابلیت احراز را ندارند. بدیهی است هرگاه بتوان وجود و صلاحیت آنها را برای تحقق قتل مورد احراز علمی قرار داد، این نوع افعال نیز از جمله افعال ارتکابی در قتل عمدی مورد لحاظ قرار خواهند گرفت .