ضرورت و آثار طبیعت گردی

ضرورت و آثار طبیعت گردی 

محمدحسین ایراندوست

مقدمه:

طبیعت گردی چه به معنای تماشای طبیعت از پشت پنجره باشد و چه به این معنی باشد که به باغچه حیاط وارد شوید و در خلوت خود بنشینید و یک چای سرد سرد بنوشید یا برای یک ماجراجویی هیجان انگیز قایقرانی به دریا بروید و با طبیعت داد و ستد داشته باشید. همه این موارد تاثیرات مهمی بر افکار و تمرکز و آرامش ما دارد. برای بیرون رفتن از خانه به بهانه نیاز نیست. تحقیقات همچنان نشان می دهد که بیرون بودن و تجربه طبیعت می تواند سلامت روان ما را بهبود بخشد و توانایی ما را برای تمرکز افزایش دهد. بسیاری از ما اکثر اوقات روز خود را در مقابل یک صفحه نمایش قرار می دهیم. مثل کامپیوتر، تلویزیون یا تلفن هوشمند. در نتیجه، ما زمان کمتری را در بیرون از جهان صرف تجربه دنیای طبیعی می کنیم. یافتن زمان برای گذراندن در فضای طبیعت فواید زیادی دارد. چراکه ورود به طبیعت به بهبود سلامت ما کمک می کند[1]. این نوشتارکوتاه ، ضرورت طبیعت گردی و آثار آن را مورد بحث قرار داده است.

آثار طبیعت گردی :

قرار گرفتن در برابر طبیعت یا آگاهانه و یا ناخواسته آثار فراوان دارد. گروهی از روانشناسان ژاپنی مثل شیباتا وهمکارانش مقاله ای با عنوان (اثرات تعامل با یک گیاه سرپوشیده بر عملکرد خلاقانه و خلق و خوی فرد[2]) در مجله روانشناسی نوشته و منتشر کردند.

در این مطالعه، تاثیر یک گیاه سرپوشیده را بر عملکرد کار و خلق و خوی اشخاص بررسی کرده است. از سه چیدمان اتاق به عنوان متغیرهای مستقل استفاده شد: یک اتاق با یک گیاه، یا یک قفسه مجله با مجلاتی که در مقابل شرکت کنندگان قرار داده شده بود، یا اتاقی که هیچ یک از این اشیاء را نداشت. دانشجویان مقطع کارشناسی وظیفه مرتبط کردن حداکثر 30 کلمه را با هر یک از 20 کلمه مشخص شده در اتاقی با یکی از سه ترتیب اتاق انجام دادند. نمرات عملکرد تکلیف نشان داد که شرکت کنندگان زن از نظر گیاه در مقایسه با قفسه مجله عملکرد بهتری داشتند علاوه بر این، خلق و خوی با گیاه یا قفسه مجله در اتاق در مقایسه با شرایط بدون شی بهتر بود. و به این نتیجه رسیدند که .دیدن و شنیدن صداهای طبیعت باعث کاهش استرس و خستگی و افزایش تمرکز و عملکرد خلاقانه می شود[3]

برخی از آثار طبیعت گردی چنین است:

1- بهبود تفکر، استدلال و سایر توانایی های ذهنی:

مشاهده یا بودن در طبیعت می تواند به ما در بهبود تفکر، استدلال و سایر توانایی های ذهنی کمک کند . وقتی در تمام طول روز در محیط های شهری یا دفتر هستیم، می توانیم بیش از حد حسی را تجربه کنیم که در نتیجه تنش و خستگی ذهنی ایجاد می شود. مطالعات نشان داده اند که ذهن و بدن ما در یک محیط طبیعی آرام می شود. بر اساس مطالعات انجام شده در کتابخانه ملی پزشکی، این احساس لذت را افزایش می دهد و می تواند به ما کمک کند تا تمرکز و تمرکز موثرتری داشته باشیم.

بودن در فضای باز نیز می تواند اثرات آرامش بخشی بر ذهن ما داشته باشد. طبیعت می تواند با اجازه دادن به ما برای فرار موقت از خواسته های زندگی روزمره، یک استراحت ذهنی ایجاد کند. همچنین می تواند خلاقیت و توانایی حل مسئله شما را تقویت کند.

برای مثال، اگر مشکل ذهنی در نوشتن مقاله دارید یا به نظر نمی رسد مشکلی را در محل کارتان حل کنید، بیرون بروید تا یک نفس تازه کنید. به راحتی در محله یا محل کار خود قدم بزنید. شما فقط ممکن است پاسخ هایی را که به دنبالش بودید پیدا کنید.

2- بهبود سلامت جسمانی :

طبیعت گردی می تواند سلامت جسمانی را بهبود بخشد. بیرون رفتن در طبیعت می تواند ما را به سمت پیاده روی، دوچرخه سواری، کایاک یا قایق سواری بیشتر سوق دهد. افراد معمولا زمانی که در طبیعت هستند به فعالیت بدنی منظم می پردازند. بنابراین، بیرون رفتن می تواند در حفظ وزن سالم یا حتی کاهش وزن با افزایش سطح فعالیت کمک کند.

مطالعات همچنین نشان می دهد که بودن در طبیعت با کاهش سطح کورتیزول، تنش عضلانی و نیاز به سیستم قلبی عروقی (ضربان قلب و فشار خون را کاهش می دهد) تاثیر مثبتی بر بدن دارد. بیرون بودن در طبیعت اغلب ممکن است منجر به کاهش نرخ بیماری قلبی شود. فضای بیرونی عالی همچنین می تواند کمک کند سطح ویتامین D افزایش یابد ، که برای استخوان ها، سلول های خونی و سیستم ایمنی بدن مهم است.[4]

3- بهبود سلامت روانی :

طبیعت گردی می تواند سلامت روان اشخاص را بهبود بخشد. طبیعت می تواند به کاهش سطح اضطراب کمک کند و به کاهش استرس و احساس خشم کمک کند. ورزش نیز می تواند به این امر کمک کند، دسترسی منظم به فضاهای سبز با خطرات کمتر افسردگی و بهبود تمرکز و توجه مرتبط است. بیرون بودن به ما این امکان را می دهد که اجتماعی باشیم و مثلا در مسیر پیاده روی با خانواده، دوستان یا حتی افرادی که نمی شناسیم کنار هم باشیم.

علاوه بر این، ممکن است متوجه شویم که زمانی که به طور منظم بیرون هستیم، بهتر می خوابید. قرار گرفتن روزانه در معرض نور طبیعی به تنظیم چرخه «خواب – بیداری» کمک می کند. با اطمینان از اینکه روزانه زیر نور خورشید بیرون می رویم، می توانیم توانایی خواب شبانه خود را بهبود ببخشیم.

طبیعت نیز می تواند برای کودکان فوایدی داشته باشد. یک مطالعه در دانمارک 900000 ساکن متولد سال های 1985 تا 2003 را مورد بررسی قرار داد. آنها دریافتند کودکانی که در محله هایی با فضای سبز بیشتر زندگی می کردند، خطر ابتلا به اختلالات روانی در مراحل بعدی زندگی کمتری داشتند.[5]

ضرورت طبیعت گردی بیشتر در فرهنگ ارزشمند فارسی و ادبیات کهن ما به صورت « تماشای محض» و یا به صورت « بودن در طبیعت» خیلی تاکید شده است.

مثلا خیام نیشابوری متولد ۴۴۰ هجری قمری، فیلسوف، ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر رباعی سرای ایرانی در دوره سلجوقی است شهرتش در علم بیشتر از شعر است ولی پیش ما رباعیاتش مشهورش کرده . معتقد است که شاید ما گذشته خوبی نداشته باشیم، آینده هم معلوم نیست و در واقع آینده ای هم نداریم. ولی آیا می توان گفت که ما اکنون نداریم[6]. حال را باید درک کرد و به طبیعت رفت و با طبیعت تعامل داشت:

بردار پیاله و سبو ای دل جو، - برگرد به گرد سبزه زار و لب جو؛

ای کسی که می خواهی آرامش داشته باشی . دلجو و دلپذیر و دلچسب باشی. برو طبیعت:

کاین چرخ ، بسی قد بتان مهرو، - صد بار پیاله کرد و صد بار سبو!

طبیعت گردی مورد سفارش خیام چند عنصر مهم دارد:

1- سبزه زار 2- وجود عنصر آب در طبیعت 3- داشتن پیاله برای نوشیدن

مشرف الدین مصلح بن عبدالله، سعدی شیرازی(ره) شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری خود طبیعت گردی است با الزامات اخلاقی و عرفانی. او به همه اشخاص در دو موضع هشدار غنیمت شماری و استفاده از زمان داده است. یعنی سعدی در دو جا به انسان می گوید غنیمت شمار:

الف- غنیمت شمردن وقت و زمان و عمر . آنجا که می گوید :

دم غنیمت بدان، زمان بشناس - زهره وقت سحر نمی تابد[7]

و یا در بوستان می گوید این نفس های عمر را غنیمت بدان که بدن بدون جان مثل قفس بی مرغ است :

غنیمت شمار این گرامی نفس - که بی مرغ قیمت ندارد قفس

مکن عمر ضایع به افسوس و حیف - که فرصت عزیز است و الوقت سیف[8]

ب- موضع دوم ، غنیمت شمردن بهار است. مرحله تماشای طبیعت است:

خیز و غنیمت شمار، جنبش باد ربیع - ناله موزون مرغ، بوی خوش لاله زار

وقت بهارست خیز، تا به تماشا رویم - تکیه بر ایام نیست، تا دگر آید بهار

[1] - Ten Unexpected Benefits of Spending Time in Nature, Mar 24, 2019 : https://www.goodnet.org/articles/

[2] - Effects of an indoor plant on creative task performance and mood

[3] - Shibata, S. & Suzuki, N. (2004). Effects of an indoor plant creative task, performance and mood. Journal of psychology, 45: 373-381.

[4]- ways getting outside into nature helps improve your health , MAY 03, 2023 : https://health.ucdavis.edu

[5] - ways getting outside into nature helps improve your health , MAY 03, 2023 : https://health.ucdavis.edu

[6] - ابوالفضل نبیی، نقش عمر خیام در گاهشماری ایرانی، منبع: فرهنگ بهار 1384 شماره 53 و 54

و نیز : مقدادی، بهرام. (1349). رباعیات خیام. راهنمای کتاب، 13(-)، 452-465. https://sid.ir/paper/

[7] - سعدی ، دیوان اشعار ، غزلیات ، غزل شماره ۱۵۷

[8] - سعدی ، بوستان ، باب نهم در توبه و راه صواب ، بخش ۵ - حکایت در معنی ادراک پیش از فوت