آیا غیبت از زندان باز (مراکز حرفه آموزی) جرم است؟

هوالرئوف

آیا غیبت از زندان باز (مراکز حرفه آموزی) جرم است؟

چکیده 

این یادداشت به بررسی حقوقی وضعیت محکومانی می پردازد که در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی مشغول به کار هستند و پس از اتمام ساعت کار یا مرخصی، به محل تعیین شده بازنمی گردند. با استناد به نظریه مشورتی شماره 7/1403/334 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، این سوال مطرح می شود که آیا چنین افرادی مشمول جرم غیبت از زندان موضوع ماده 547 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) و تبصره آن می شوند؟ این مطلب با تحلیل قوانین مرتبط، آیین نامه های اجرایی و اصول حقوق کیفری، به بررسی این مسئله می پردازد.

مقدمه 

نظام حقوقی ایران با هدف اصلاح و بازپروری مجرمان، امکاناتی مانند زندان باز، مراکز حرفه آموزی و مرخصی را برای محکومان فراهم کرده است. با این حال، برخی محکومان از این فرصت ها سوءاستفاده کرده و پس از اتمام ساعت کار یا مرخصی، به محل تعیین شده بازنمی گردند. این رفتار از منظر حقوقی نیازمند بررسی دقیق است، زیرا ممکن است با جرم غیبت از زندان موضوع ماده 547 قانون مجازات اسلامی مرتبط باشد. نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه در این زمینه، تحلیل های حقوقی جدیدی را ارائه کرده است.

1. مبانی نظری و قانونی 

1.1. زندان باز و مراکز حرفه آموزی

زندان باز و مراکز حرفه آموزی از جمله نهادهایی هستند که با هدف تسهیل بازگشت محکومان به جامعه و کاهش آثار منفی حبس ایجاد شده اند. بر اساس مفاد آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها، محکومان می توانند در این مراکز مشغول به کار شده و پس از اتمام ساعت کار، به خانه های خود بازگردند. این رویکرد مبتنی بر اصل اصلاح و بازپروری مجرمان است.

1.2. جرم غیبت از زندان

ماده 547 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) جرم غیبت از زندان را تعریف کرده است. تبصره این ماده مقرر می دارد که زندانیانی که مطابق آیین نامه سازمان زندان ها به مرخصی رفته و خود را در موعد مقرر بدون عذر موجه معرفی نکنند، فراری محسوب می شوند. این ماده به طور خاص به وضعیت زندانیان در مرخصی اشاره دارد.

2. تحلیل نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

نظریه مشورتی شماره 7/1403/334 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، به بررسی این مسئله پرداخته است که آیا محکومان در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی که پس از اتمام ساعت کار یا مرخصی بازنمی گردند، مشمول جرم غیبت از زندان می شوند یا خیر.

2.1. تفسیر تبصره ماده 547 قانون مجازات اسلامی 

نظریه مشورتی تاکید می کند که تبصره ماده 547 تنها به زندانیانی اشاره دارد که در مرخصی به سر می برند و خود را در موعد مقرر معرفی نمی کنند. بنابراین، محکومانی که در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی مشغول به کار هستند و پس از اتمام ساعت کار بازنمی گردند، در حال تحمل حبس یا مرخصی نیستند. از این رو، نمی توان رفتار آن ها را مشمول جرم غیبت از زندان دانست.

2.2. اصل تفسیر مضیق و منع قیاس در امور کیفری 

نظریه مشورتی با استناد به اصل تفسیر مضیق و منع قیاس در امور کیفری، تاکید می کند که توسعه رفتار مجرمانه مذکور در تبصره ماده 547 به محکومان در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی موجه نیست. این اصل حقوقی مانع از تفسیر گسترده قوانین کیفری و ایجاد جرائم جدید بدون تصریح قانونی می شود.

2.3. ماده 182 آیین نامه سازمان زندان ها

نظریه مشورتی همچنین به ماده 182 آیین نامه سازمان زندان ها اشاره می کند که صرفا ناظر بر اعمال تخلفات انضباطی محکومان است و در مقام تعیین مصادیق مجرمانه نیست. بنابراین، این ماده نمی تواند مبنایی برای جرم انگاری رفتار محکومان در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی باشد.

3. چالش ها و نقدها

3.1. خلا قانونی 

یکی از چالش های موجود، خلا قانونی در مورد رفتار محکومانی است که در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی مشغول به کار هستند و پس از اتمام ساعت کار بازنمی گردند. این خلا ممکن است باعث سوءاستفاده برخی محکومان شود.

3.2. تضمین نظارت و کنترل 

نظارت بر محکومان در زندان باز و مراکز حرفه آموزی نیازمند سازوکارهای دقیق تری است تا از سوءاستفاده جلوگیری شود. این امر مستلزم همکاری بین سازمان زندان ها، مراکز حرفه آموزی و نهادهای نظارتی است.

نتیجه گیری 

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه با استناد به اصل تفسیر مضیق و منع قیاس در امور کیفری، رفتار محکومان در زندان باز یا مراکز حرفه آموزی که پس از اتمام ساعت کار بازنمی گردند را مشمول جرم غیبت از زندان نمی داند. با این حال، این مسئله نیازمند بازنگری در قوانین و تقویت سازوکارهای نظارتی است تا از سوءاستفاده جلوگیری شود.

منابع 

1. قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، ماده 547 و تبصره آن. 

2. آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، مصوب 1400. 

3. نظریه مشورتی شماره 7/1403/334 اداره کل حقوقی قوه قضاییه. 

4. اصول حقوق کیفری، تفسیر مضیق و منع قیاس. 

5. مقالات و کتب مرتبط با حقوق زندان ها و بازپروری مجرمان.

مصطفی لطفی. وکیل دادگستری.پژوهشگر حقوق خصوصی