عدالت ترمیمی

عدالت ترمیمی

عدالت ترمیمی فرآیندی است که به موجب آن، طرفین در خصوص چگونگی رسیدگی به پیامدهای جرمی معین، تصمیم گیری می کنند.

عدالت ترمیمی از جهات متعددی با عدالت کیفری معاصر تفاوت دارد، نخست آنکه نگرش فراگیرتری به اعمال مجرمانه دارد، بیش از آنکه جرم را صرفا عملی قانون شکنانه تلقی کند، به این موضوع می پردازد که بزهکاران به بزه دیدگان، جامعه و حتی خودشان لطمه می زنند. دوم آنکه افراد بیشتری را در فرآیند مقابله با جرم دخالت می دهد، علاوه بر بزهکار و دولت، بزه دیدگان و افراد جامعه نیز به همان میزان در جریان قرار می گیرند. در نهایت این سیستم، موفقیت را نیز به گونه ای دیگر ارزیابی می کند، بیش از اینکه به میزان مجازات تحمیل شده توجه کند، میزان آسیب های جبران شده و یا پیشگیری شده را می سنجد.

فلسفه عدالت ترمیمی

فلسفه عدالت ترمیمی دارای پنج اصل اساسی است که عبارت است از :

1.تمرکز بر زیان و صدمه و زیان های بعدی بزهدیدگان ، جوامع و بزهکاران

2.توجه به تعهدات ناشی از ایجاد صدمه و زیان

3.استفاده از فرایندی فراگیر و توام با همکاری

4.درگیر نمودن و مشارکت دادن اشخاضی که سهمی در ارتکاب جرم دارند

5.جست و جو برای اصلاح امور 

بیشتر می توان خاطر نشان ساخت که عدالت ترمیمی به بینش فایده گرایی تاسی کرده است تا بینش سزاگرا ، چرا که یکی از مهم ترین خصایص بینش فایده گرایی ماهیت کیفر است . اصل طلایی فایده گرایی منفعت گرایی بوده که مستلزم حداکثرسازی بوده ((خیر)) و دفع یا حداقل سازی ((الم و درد )) است . از این رو کیفر که در ذات خود درد و رنج را به همراه دارد ، امری ذاتا زشت و ناپسند و مردود خواهد بود . بر این اساس به طور ذاتی کیفر در تضاد با آموزه های فایده گرایی است . در حالی که سزاگرایی به عنوان اندیشه ای پیشینه گرا و روی گردان از هر نوع پیامدگرایی با تمرکز بر اصل وظیفه گرایی ، کهن ترین بینش در پاسخ به جرم و توجیه کیفر محسوب می شود . در این بینش سزا دادن مفهومی آمرانه داشته است و تاکید می کند هر کس مرتکب جرم شد ، باید سزای عمل خود را ببیند . استفاده از نهاد های جایگزین کیفر در سزاگرایی به ویژه در شکل کلاسیک آن ، چندان مرسوم نبوده و عقیده بر این است که اعاده نظم اخلاقی مختل شده توسط جرم فقط واکنش کیفری از جنس همان جرم امکان پذیر خواهد بود .

طرفداران عدالت ترمیمی دو رویکرد عمده دارند : گروهی (( ناب خواه )) و گروهی (( بیشینه خواه )) هستند . رویکرد ناب خواه عدالت ترمیمی را مهم تر از نتیجه آن می دانند . از نظر ناب خواهان فرایند محور آنچه در عدالت ترمیمی است باید به آن تاکید ویژه شود ، نفس جریان گفتگو ، مذاکره ، شیوه ها ، و جلوه های عدالت ترمیمی است که در آنها نقش اصلی در حل و فصل اختلافات کیفری به بزهدیده ، بزهکار و جامعه محلی واگذار می شود . در مقابل رویکرد (( بیشینه خواه )) نتیجه محور می باشد و بر نتیجه حاصل از عدالت ترمیمی تاکید دارد . بر اساس این رویکرد هدف عدالت ترمیمی تلاش برای جبران خسارت ها در درجه اول از اهمیتی حیاتی برخوردار است و آئین ها ، جلوه ها و شیوه های عدالت ترمیمی در درجه بعدی اهمیت قرار دارند .