خاک ارتسان اصلاح کننده خاک شور و ارتقاء دهنده بهره وری انرژی

خاک ارتسان اصلاح کننده خاک شور و ارتقاء دهنده بهره وری انرژی

اصلاح خاکهای نمکی با استفاده از خاک کامپوزیتی ارتسان

مخترعین

مخترع دکتر رضا شمس(مشاور بهبود و بهره وری کشوری)Rezashams54@yahoo.com

مخترع مهندس رضا صغیر(مشاور و مجری بهره وری و بهبود محیط زیست)

مخترع خانم مهندس مریلا مرادی (کارشناس تحقیق و توسعه)

مخترع علی فهیمی منش (کارشناس ارشد عمران)

مقدمه

صدها میلیون هکتار اراضی در جهان وجود دارد که در حلا حاضر مناسب کشاورزی نیستند ولی چنانچه شوری زائد این خاکها با به کار گیری روش های مناسب اصلاح شود، می توانند حاصلخیز باشند.رایج ترین روشهای اصلاح خاک های شور عبارت است از:1-شستشوی اصلاح توسط آبیاری و زهکشی 2 -استفاده از گیاهان مقاوم به شوری استفاده از مواد بسازی خاک، شخم مناسب، مقدار آب کافی، کاهش تبخیر از سطح خاک از طریق شخم به موقع استفاده صحیح و به موقع و مناسب کود و کنترل بیماریها و آفتهای زراعی همگی از جمله روش های موثری هستند که در خاکهای مبتلا به نمک در نقاط مختلف جهان مورد استفاده قرار می گیرند. در نتیجه تحقیقات و سرمایه گذاری بیشتر و نیز توجه به خطر این مشکل و راه حل آن ضروری است. شوری خاک در مناطق تحت آبیاری و نیز مناطقی که تحت آبیاری نیستند، استفاده از اراضی را به منظور کشاورزی با مشکل روبرو می سازد. از ابتدای قرون حاضر دانشمند دریافتند که رشد گیاه در شرایط شوری یا قلیائیت کاهش می یابد. عموما پذیرفته شده است که املاح محلول در آب بالاخص املاح سدیم عامل اصلی کاهش قابلیت تولید خاکهای مبتلا به نمک هستند. شناسایی دقیق وگسترش انواع مختلف خاکهای مبتلا به نمک در یک کشور می تواند در برنامه ریزی تولید مواد غذایی نقش موثری داشته باشدگروه بندی خاکهای مبتلا به نمک بر طبق اصول واحد این اجازه می دهد تا بتوان آنها را با یکدیگر مقایسه کرد و در نهایت از کلیه تجربیات حاصله در اصلاح و کابرد این گونه خاک ها در کشورهای مختلف استفاده سودمند کرد.درجه حرارت بالا در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک، باعث افزایش تبخیر و تجمع نمک ها در سطح خاک میشود. وجود لایه های سخت(نظیر پتروکامیک با دیگر لایه های سیمانی شده)یا افق های سخت شده آهکی در اعماق مختلف خاک و کمبود بارندگی جهت شستشو ازجمله عواملی هستند که باعث تجمع نمک در خاک می شوند. سیستم های جدید آبیاری، در صورت عدم مدیریت صحیح، باعث افزایش نمک خاک می شوند میلیون ها هکتار از اراضی جهان به شدت شور هستند به طوریکه قادر به تولید اقتصادی محصولات نیستند و هر ساله اراضی بیشتری در اثر تجمع نمک ها در خاک از قابلیت بهره وری خارج می شود. شوری خاک مشکلی است که اخیرا در تمامی اراضی تحت آبیاری بدون آبیاری و مراتع در سراسر جهان به چشم می خورد. خاک های شور همراه با خاکهای غیر شور پراکنده هستند بنابراین زارعین ناچارند اراضی شور را نیز همراه خاک های غیر شور کشت و کار کنند بنابراین کشاورزان امکان برداشت محصول از تمامی اراضی کاشت شده را نخواهند داشت و افزایش هزینه های عملیاتی باعث کاهش رغبا به کشاورزی خواهد شد. بنابراین اصلاح یا به حداقل رسانیدن اثرات شوری در خاک از ضروریات است. در انجام این وظیفه هر دو عامل خاک گیاه به اندازه کیفیت و کمیت آب مصرفی باید مد نظر قرار گیرد. لازم به یاد آوری است که حتی ساده ترین طرحهای شوری زدایی اراضی بایستی شامل روش منطقی جهت کنترل آب آبیاری، فرایندهای آبشویی نمک ها از خاک و انتخاب گیاهان متحمل به شوری باشد. این اعملا حداقل شروط لازم برای اطمینان از موفقیت کار است. به علاوه در بسیاری از مناطق کانال های آبیاری موجود سیستم آبیاری و حتی کرتبندی اراضی به منظور ایجاد سیستم زهکشی مناسب و توزیع صحیح آب آبیاری بایستی مورد تجدید نظر قرار گیرند.

روشهای اصلاح خاکهای نمکی

1 -آبیاری مکرر به منظور پایین نگه داشتن غلظت نمک در محلول خاک.

2 -استفاده از مواد اصالح کننده خاک نظیر گچ(O2H12Caso (آهک)0Caco .گوگرد(S)واسید سولفوریک (1So2H)

3-آبشویی و زهکشی کافی با طراحی سیستمهای زهکشی دقیق.

4-به کارگیری بهترین سیستمهای آبیاری و جلوگیری از هد روی و نشست آب، به طوریکه مقرون به صرفه باشد.

5-غرقاب کردن اراضی حداقل یکبار در سال، در صورتیکه از سیستمهای آبیاری بارانی یا قطره ای استفاده شود.

6-افزایش مواد آلی به خاک و شخم زدن آن همراه با بقایای گیاهی به منظور افزایش نفوذ پذیری و آبشویی موفقیت آمیز خاک.

7-پایین بردن سطح سفره آب زیر زمینی از طریق پمپ کردن و یا زهکشی به منظور جلوگیری از تجمع نمک در سطح خاک.

8-مدیریت صحیح و استفاده بهینه از آب و جلوگیری از هدر روی آن، که برای گیاه و شستشوی نمک ها ضروری است.

9-برنامه ریزی دقیق به منظور استفاده بهینه از منابع آب موجود.

10-شخم و شیار و تخریب سله خاک به منظور جلوگیری از تبخیر شدید و در نتیجه تجمع نمک ها در سطح خاک

روشهای نوین اصلاح خاکهای نمکی توسط گروه بین المللی ارتسان

محققین ارتسان توانسته اند با بررسی تمامی شیوه های موجود راه حل دیگری برای اصلاح زمینهای فقیر همچون نمکی بیابند این راه حل معطوف به هم اصلاح و هم رشد و هم ارتقاء نظام بهره وری انرژی می باشد. این خاک معدنی بر اساس مطالعه بیش از 30 خاک معدنی و صنعتی می تواند بزرگترین تحول را در زمینه نجات و احیاء زمینهای فقیر و نمکی ایجاد نموده و زمینه افزایش تولید محصولات کشاورزی را در کلیه سرزمینهایی که دارای خاک بدون قابلیت کشت ناشی از املاح می باشند را به خوبی دارا می باشد.

گرچه این خاک یک اصلاح کننده است ولی می تواند در ترکیبهای گوناگونی کودی جبران کننده تمامی عناصر کمبود ریز مغذی باشد. لذا در گلخانه ها نیز می توان از این خاک استفاده کرد.

_{1-اصلاح خاکهای شور}

بررسی خاک قبل از اختلال از پیش شرطهای لازم برای محاسبه میزان و متد زهکشی مناسب برای هر خاک یا منطقه می تواند متغیر باشد .ابا خاک فقیر در اولین نوبت آبدهی شاهد کاهش شدید شوری خاک و جدا شدن عناصر سدیمی و نمکی از خاک خواهیم بود این جدایی شوری بر اساس مکانیزمی است که از جذب توسط عناصر موجود در خاک ارتسان نشات می گیرد.

بررسی خاک قبل از اختلال از پیش شرطهای لازم برای محاسبه میزان و متد زهکشی مناسب برای هر خاک یا منطقه است و می تواند متغیر باشد .

2-افزایش میزان رشد

خاک ارتسان تمامی عناصر ریز مغذی برای رشد را دارد و در تمامی نمونه های بررسی شده در کلیه خاکهای فقیر علاوه بر اصلاح خاک فقیر ، شاهد افزایش 50 تا 100 درصدی رشد اولیه به خصوص در مرحله جوانه زنی برای انواع گیاهان هستیم .

این رشد ناشی از تامین تمام عناصر میکرو توسط خاک ارتسان است و به جز بعضی از محصولات نظیر گوجه فرنگی و فلفل قرمز برای کلیه سبزیجات،گندم،ذرت و... موثر و قابل توجه بوده است.

هچنین ترکیب عنصری خاک ارتسان از رشد باکتریها و قارچهای مضر جلوگیری کرده و لذا رشد بدون آسیب و بیماری را برای ابتدای مرحله رشد به همراه دارد.

ترکیب خاک ارتسان با سایر کودهای آلی و کمپوست تنها در مرحله پس از رشد اولیه است و دلیل آنهم نیازمندی به عناصری نظیر نیترات و فسفر می باشد.

_{3-بهره وری انرژی}

خاک ارتسان قابلیت بسیار بالایی برای نگهداری حرارت دارد و آزمایشات نگهداری و از دست دادن حرارت و وجود انرژی گرمایی به دلیل ترکیب کامپوزیتی و معدنی آن باعث خواهد شد ارتسان علاوه بر اصلاح کننده و رشد دهنده گیاهان می تواند ارتقاء دهنده تمامی سیستمهای رادیاتوری و گرمایشی نیز باشد این خاک بهترین جایگزین خاک شنی در باطری شنی فنلاندی با قابلیت بسیار بالاتر را داشته و در پوشش تمامی مسیرهای گرمایشی نقش نگهدارنده حرارت را به خوبی ایفاء کرده و می تواند نسل فعلی سیستمهای گرمایشی در هر کاربری کشاورزی نظیر گلخانه و یا صنعتی و مسکونی را ارتقاء می دهد.

این خاک همچنین قابلیت کشاورزی را در مناطق سرد در دنیا به دلیل حفظ انرژی گرمایی و قدرت تطبیق بالای حرارتی بالا برده و در خاکهای مناطق سرد با کمترین طول روز قابلیت کشت را ایجاد و توسعه می دهد و از اینرو می شود در کلیه مناطق سرد دنیا نظیر کشورهای اسکاندیناوی که سردی زمین سبب محدودیت کشت شده است،کاربرد وسیعی داشته باشد.

دکتر شمس

مدیر پروژه بین المللی ارتسان

منابع و ماخذ

1-کتابهای خاکهای شور و سدیمی:شناخت و بهره وری _دکتر عبدالرحمن برزگر،دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز ، نشر دانشگاه شهید چمران اهواز1379

2-کتاب کیفیت آب در آبیاری تالیف: شینبرگ واوستر ترجمه دکتر امین علیزاده(چاپ پنجم ، انتشارات آستان قدس رضوی)1377

3-کتاب مبانی علوم خاک در ارتباط با گیاه و محیط تالیف منوچهر زرین کفش(مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی )1376

4-کتاب شیمی خاک تالیف:هاینریش ل .بوهن برایان ل. مک نیل، جرج آ.اوکانر ترجمه حسام مجللی(چاپ اول )1366

5-کتاب خاک: پیدایش و رده بندی تالیف دکتر محمد بای بوردی(انتشارات دانشگاه تهران شماره 1091 چاپ ششم 1368

6-کتاب خاکهای شور و سدیمی (اصول_دینامیک_ مدلسازی) تالیف ای . برسلر، بی ال. مک نیل دی ال کارتر ترجمه حسام مطلبی،چاپ اول1373

7-کتاب حاصلخیزی خاکهای مناطق خشک و مشکالت و راه حل ها تالیف دکتر محمد جعفر ملکوتی با همکاری مهندس مهدی همایی (انتشارات دانشگاه تربیت مدرس 1050 چاپ اول1373

8-کتاب خاکهای شور اکادمی سین: آی آی پلیوسینن ترجمه دکتر اکبر حاجی زاده(نشر اندیشه)صفحه 5