تحلیل جامع کتاب شرح آزمونی نکاح، طلاق، قضا، قصاص و متاجر اثر حسین شهبازی

در این یادداشت بنا داریم تا به تحلیل کتاب شرح آزمونی متون فقه آزمون وکالت مرکز وکلا و کنکور ارشد و دکتری حقوق بپردازیم

سوالات آزمون وکالت و کنکور کارشناسی ارشد و دکتری در متون فقه، تاکید بر متن عربی دارد. به نحوی که روی سوال به زبان فارسی بوده و بعد از آن، یک متن عربی دو سطری می آید و اکثر گزینه ها به زبان فارسی است. داوطلبان باید به دو عنصر اساسی در خوانش و تسلط بر متون فقه آشنا باشند.

1. اولی تعاریف عربی واژگان تخصصی است که کانون سوالات قرار می گیرد و باید به این تعاریف عربی با تکرار و بازگویی مسلط شد. مثلا در تعریف «کفائت» آمده است: « الکفآءه و هی تساوی الزوجین فی الاسلام و الایمان». داوطلبان گرامی باید به قدری مسلط باشند که وقتی تعریف کفائت از آن ها پرسیده می شود به سرعت متن عربی آن را بازگو کنند. در این کتاب، مولف به داوطلبان آموخته است که در ادبیات متون فقه بدانند که تعاریف به عربی این گونه است که واژه تخصصی می آید و بعد از آن فرمول « واو» عطف + ضمیری که به کلمه قبل از «واو» بر می گیرد و از جنس جنس با آن کلمه همسان است. در همان مثال بالا چون واژه «کفاءت» مونث بود؛ کلمه بعد از «واو» نیز با ضمیر مونث «هی» آمده است. و نمونه هایی از این قبیل که در سرتاسر متون فقهی از همین قاعده خاص در تعاریف استفاده می شود. مثال های دیگر مانند تعریف «قاضی تحکیم» که این گونه آمده است: «قاضی التحکیم و هو الذی تراضی به الخصمان لیحکم بینهما مع وجود قاض منصوب من قبل الامام» یا تعریف «مدعی»: «هو الذی یترک لو ترک الخصومه. و قیل هو من یخالف قوله الاصل او الظاهر» و تمام تعاریف در متون فقه این گونه است. مولف علاوه از ترجمه، نکات آزمونی و مهم را برای آشنایی داوطلب به صورت جداگانه آورده است تا با ابعاد مختلف و روش صحیح متون خوانی بتوانند نتیجه ای مطلوب کسب نمایند.

2. دوم اینکه احکام آمده در 5 باب که در کنار تعاریف واژگان تخصصی، بسامد دارد و بیش از 90 درصد سوالات متون فقه معطوف به تعاریف و احکام هستند. داوطلبان باید به متن عربی و ترجمه فارسی حکم های مختلف مسلط باشند. مولف کتاب بعد از ترجمه متن، در داخل کادرها، نکات آزمونی این احکام را جداگانه توضیح داده است. مثلا داوطلب باید در «نکاح متعه» احکام زیر را هم به صورت عربی و هم ترجمه فارسی مسلط شود:

الف) 1) ذکر الاجل المضبوط 2) و ذکر المهر المضبوط. و لو اخل به بطل العقد بخلاف الدائم؛ 1) مدت باید به طور مشخص بیان شود 2) مقدار مهریه باید مشخص شود؛ اگر مهریه ذکر نشود، نکاح باطل می شود برخلاف نکاح دائم[که در آن مهریه، شرط صحت نکاح نیست]./ ب) 1) لا تنحصر فی عدد و نصاب. 2) و انها تصح بالکتابیه ابتداء. 1) نکاح متعه، منحصر در تعداد معینی نیست[یعنی محدودیت چهار زن که در نکاح دائم بود را ندارد]. 2) ازدواج موقت با زنی که اهل کتاب است ابتداء (بدوا) صحیح و جایز است./ ج) و لو وهبها المده قبل الدخول فعلیه نصف المسمی: اگر مرد قبل از نزدیکی با زن، تمامی مدت نکاح را به او ببخشد: مرد باید نصف مهریه تعیین شده را بدهد و سایر موارد که باید متن عربی و فارسی را مسلط باشید.

3. سوم مورد که از نوآوری های این اثر تلقی می شود، اضافه نمودن پیوست فهرست واژگان و تعاریف این 5 باب به صورت الفبایی در آخر کتاب است که احاطه داوطلبان را بر واژه ها و ترجمه فارسی این پنج باب مسجل می کند.

در پایان شایان ذکر است که داوطلبان برای آزمون های بزرگی همچون وکالت و کنکور باید حافظه بلند مدت خود را تقویت کنند. و حافظه بلند مدت جز با تکرار وبازگویی تقویت نمی شود. در متون فقه نیز باید به قدری احاطه بر متن عربی و ترجمه احاطه باشد که به راحتی بتوان به سوالات آن پاسخ داد. مورد آخر اینکه در پاسخ دهی به سوالات متون فقه لازم است هرچه در سوال و متن عربی آن داده شده، مناط اعتبار باشد و خارج از متن عربی، تحلیل و تفسیر کردن یکی از موارد عدم حصول نتیجه مطلوب داوطلبان در این درس است. یعنی به هرچه نص عربی داده توجه کنید و نگویید شهید ثانی در جای دیگر این گونه گفته است. اگر در متن عربی داده شده موجود بود که گزینه درست را بزنید.

این اثر از دکتر حسین شهبازی، در 567 صفحه و 5 باب به انضمام فهرست واژگان و تعاریف پنج باب، در زمستان 1403 از سوی انتشارات قلم و اندیشه به طبع رسیده و روانه بازار نشر شده است.