مقاله علمی پژوهشی در رشته حقوق با عنوان حقوق بشر در نظام حقوق اساسی ایران

مقاله علمی پژوهشی در رشته حقوق با عنوان حقوق بشر در نظام حقوق اساسی ایران 

چکیده : 

این مقاله به بررسی حقوق بشر در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران می پردازد. با توجه به اصول و مبانی قانون اساسی، حقوق و آزادی های فردی و عمومی و ضمانت اجراهای مرتبط، در این پژوهش سعی شده تا جایگاه حقوق بشر را در این نظام تحلیل کند. همچنین به بررسی تطابق این حقوق با کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی پرداخته می شود.

مقدمه : 

حقوق بشر به عنوان مفهومی جهانی و بنیادی در هر نظام حقوقی باید مورد توجه قرار گیرد. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک کشور اسلامی با تاریخچه ای غنی از فرهنگ و تمدن، با تدوین قانون اساسی خود در سال 1358 ( 1979 )تلاش کرده است تا اصول و مبانی خاصی را برای رعایت حقوق بشر در نظر بگیرد. این مقاله به بررسی سه محور اصلی در زمینه حقوق بشر در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران می پردازد: مبانی و اصول، حقوق و آزادی های فردی و عمومی و ضمانت اجرا.

مبانی و اصول مبانی فلسفی و دینی : قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول اسلامی و انسانی بنا شده است. این قانون به کرامت انسانی تاکید دارد و حقوق مختلف مدنی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را برای ملت به رسمیت شناخته است. بر اساس اصل 2 قانون اساسی، جمهوری اسلامی ایران نظامی است بر پایه ایمان به خداوند متعال و کرامت انسانی که نشاندهنده اهمیت بالای حقوق بشر در این نظام است.این مبانی فلسفی نه تنها بر اساس آموزه های دینی بلکه بر اساس اصول انسانی نیز شکل گرفته است. به عنوان مثال، اصل 19 قانون اساسی تاکید دارد که همه افراد ملت ایران بدون توجه به نژاد، زبان، یا رنگ پوست برابرند که نشان دهنده تعهد نظام به رعایت برابری و عدم تبعیض است. 

تطابق با کنوانسیونهای بین المللی ایران : به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) پیوسته است که اصول بنیادین حقوق بشر را تضمین می کند. این میثاق تاکید دارد که تمامی افراد باید از حقوق برابر برخوردار باشند و هیچ گونه تبعیضی بر اساس نژاد، جنسیت یا مذهب وجود نداشته باشد. همچنین میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) نیز برای تضمین حق هایی چون حق کار، حق آموزش و حق سالمت بسیار مهم است. حقوق و آزادی های فردی و عمومی حقوق فردی : قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل سوم خود به تفصیل به حقوق ملت پرداخته است. از جمله مهمترین این حقوق می توان به موارد زیر اشاره کرد: • حق برابری: اصل 19 قانون اساسی بر برابری همه افراد در برابر قانون تاکید دارد. • حق امنیت: اصل 22 قانون اساسی حق امنیت فردی را برای همه افراد تضمین کرده است. آزادی های عمومی : آزادی های عمومی نیز شامل حق انتخاب آزادانه نمایندگان مجلس و حق دسترسی به اطلاعات است. این موارد نشان دهنده تلاش برای تضمین مشارکت عمومی درفرآیندهای سیاسی و اجتماعی کشور است. حق انتخاب: اصل 6 قانون اساسی حق مردم برای تعیین سرنوشت خویش از طریق انتخابات آزاد را تاکید می کند . ضمانت اجرا مکانیسم های نظارتی : برای تضمین رعایت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، نهادهای مختلفی نظیر قوه قضائیه و کمیسیون های مستقل وجود دارند که وظیفه نظارت بر اجرای قوانین را دارند. همچنین اصل 173 قانون اساسی ایجاد دیوان عدالت اداری را برای رسیدگی به شکایات مردم از دستگاه های دولتی پیش بینی کرده است . • دیوان عدالت اداری: این نهاد مسئول رسیدگی به شکایات شهروندان نسبت به تصمیمات اشتباه دستگاههای دولتی است.

نتیجه گیری : در نهایت می توان گفت که جمهوری اسلامی ایران با تدوین قانون اساسی خود تلاش کرده است تا اصول بنیادین حقوق بشر را مورد توجه قرار دهد.

منابع :
✓ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
✓ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ICCPR
✓ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ICESCR
✓ مقالات علمی منتشر شده در نشریات معتبر درباره وضعیت حقوق بشر در ایران
✓ گزارشات سازمانهای بین المللی مانند عفو بین الملل درباره وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران