حل و فصل پایه ای منازعات ایران و اسراییل، پیش نیاز توافق ایران و آمریکا

همزمان با رونق گرفتن احتمال توافق و مذاکره ایران و امریکا در دولت دوم دونالد ترامپ، می توان گفت که منازعات جاری میان ایران و اسراییل یکی از پیچیده ترین و در عین حال مهم ترین چالش های سیاسی در خاورمیانه است که در خصوص آن کم صحبت و مشورت شده و تحقیقات علمی زیادی صورت نگرفته است. این تنش ها ریشه های تاریخی، مذهبی و سیاسی و عقیدتی و اقتصادی و نظامی عمیقی دارند و بر سیاست های منطقه ای و جهانی تاثیرگذار هستند. حل و فصل این منازعات فی مابین ایران و اسراییل، به عنوان پیش نیاز و مقدمه ای برای توافقات بیشتر در سطح بین المللی، به ویژه توافق ایران و آمریکا، اهمیت بالایی دارد.

در دهه های اخیر، تنش ها بین ایران و اسراییل به ویژه پس از حوادث ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ افزایش چشمگیر یافته است. رهبران کنونی ایران، اسراییل را به عنوان دشمن خود و تهدیدی برای منافع و امنیت ملی خود می بینند و به حمایت از گروه های مقاومتی و نیابتی مانند حزب الله لبنان و حماس و حوثی ها و حشد شعبی و غیره ادامه می دهند. از سوی دیگر، اسراییل نگران برنامه هسته ای و موشکی و پهپادی ایران است و یک خطر تهدید حیاتی و موجودیتی برای خود از سوی ایران احساس می نماید و به دنبال راه هایی برای مهار نفوذ ایران در منطقه و کنترل و نظارت بر قدرت نظامی و امنیتی ایران است.

یکی از کلیدهای حل منازعات ایران و اسراییل برای دسترسی به توافق ایران و امریکا، دیپلماسی است. استفاده از کانال های دیپلماتیک برای گفت وگو و برقراری ارتباط می تواند به کاهش تنش ها کمک کند. نشست های بین المللی و میانجیگری قدرت های جهانی، نظیر ایالات متحده و کشورهای اروپایی و سازمان ملل و برخی کشورهای عربی منطقه ای، می تواند به ایجاد یک بستر مناسب برای مذاکرات بین دو کشور منجر شود. و به نظر می رسد تا ایران به حل و فصل کلیدی منازعات خود با اسراییل نپردازد، قادر نخواهد بود که به حل مشکلات خویش با آمریکا بپردازد و قادر به رفع تحریم ها و تهدیدات بالقوه نظامی نمی گردد و اقتصاد ایران روی آسانی و آرامی و فراوانی لازم را نخواهد دید.

در این راستا، بهبود روابط بین ایران و کشورهای عربی نیز می تواند به ایجاد فضایی مساعد برای کاهش تنش ها کمک کند. اتحادیه عرب و کشورهای حوزه خلیج فارس و سازمان های منطقه ای می توانند در تسهیل گفت وگوها و دسترسی به یک توافق جامع بین ایران و اسراییل نقش مهمی ایفا کنند. همچنین، ایجاد سازوکارهای امنیتی مشترک و همکاری در مسایل اجتماعی و اقتصادی و علمی و دانشگاهی و گردشگری می تواند اعتمادسازی و تقویت همکاری ها را به دنبال داشته باشد.

توافق بر سر موارد حقوق بشری و رعایت برخی عرف ها و قوانین منطقه ای و بین المللی نیز می تواند به عنوان یک پیش نیاز مهم در حل منازعات ایران و اسراییل مطرح شود. تاکید بر حقوق بشر در هر دو کشور ایران و اسراییل و ایجاد سازوکارهایی برای جلوگیری از نقض این حقوق، می تواند به بهبود نگرش ها و کاهش تنش ها کمک کند.

از سوی دیگر، توافق ایران و آمریکا بر سر مسایل هسته ای نیز می تواند تاثیر قابل توجهی بر کاهش سطح منازعات ایران و اسراییل داشته باشد. اگر توافق هسته ای به نحو اعتمادسازی شکل گرفته و به طور موفقیت آمیز انجام شود، ممکن است زمینه مناسبی برای تنش زدایی بین ایران و اسراییل فراهم شود. این توافق می تواند به مذاکرات دو جانبه و چندجانبه در عرصه های مختلف منجر شود که به نوبه خود می تواند به کاهش نگرانی ها و تنش ها در سطح منطقه ای و بین المللی کمک کند.

در نهایت، نقش رسانه ها و افکار عمومی نیز نمی تواند نادیده گرفته شود. رسانه ها می توانند با ارایه اطلاعات صحیح و شفاف، به ایجاد افکاری مثبت و سازنده و صلح جویانه و توافق جویانه در جامعه کمک کنند.

در نهایت، حل و فصل منازعات ایران و اسراییل در عین تاکید بر حقوق ملی فلسطینی ها، نیازمند همراهی و اراده سیاسی از هر دو طرف و حمایت جامعه ملی و منطقه ای و جهانی است. بدون شک، این پروسه مقداری زمان بر و هزینه بر خواهد بود، اما نتایج آن می تواند به ثبات و امنیت در خاورمیانه و پیشرفت های سیاسی و اقتصادی در سطح ملی و منطقه ای و جهانی منجر شود.


نگارش و تنظیم: بنیامین صادقی(پژوهشگر صلح و حل و فصل منازعات و میانجیگری بین المللی)
3 فوریه 2025
Bensad5800@gmail.com