تاویل در آخرت برای تقویت ایمان بی ایمانان (تمهیدات خداوند برای نجات دوزخیان)

تمهیدات خداوند در آخرت برای تقویت ایمان بی ایمانان (کشف تاویل) 

قبلا گفته شد خداوند اسماء و صفات لطفی فراوانی دارد و از جمله آنها، اسم «المصلح» است که در فرازی از دعای عهد به آن اشاره شده است آنجا که می گوید: «باسمک الذی یصلح به الاولون و الآخرون»؛ بر اساس اقتضای این اسم، خداوند با تمهیداتی که در قیامت برای بی ایمانان فراهم می کند، همه انسانهای بی ایمان، از اولین تا آخرین را مجاب به ایمان و توبه کرده، و آنان را مختارانه مومن و صالح خواهد کرد. 

لذا در قرآن آیاتی آمده است که دلالت می کنند که از جانب خداوند در عالم آخرت اقداماتی تمهیدی انجام می گردد تا ایمان اضطراری که با دیدن عذاب برای دوزخیان بوجود آمده است تقویت گردد و به تدریج به ایمان مستقری که بر اساس آگاهی شکل می گیرد تبدیل گردد؛ از اقدامات تمهیدی روشنگرانه خداوند در قیامت برای بی ایمانان، بیان تاویل حقائق قرآنی است که در آیه (53 اعراف) به آن اشاره شده است. 

«هل ینظرون الا تاویله یوم یاتی تاویله یقول الذین نسوه من قبل قد جاءت رسل ربنا بالحق فهل لنا من شفعاء فیشفعوا لنا او نرد فنعمل غیر الذی کنا نعمل قد خسروا انفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون».

ترجمه: آیا بی ایمانان جز تاویل قرآن را انتظار می کشند!؟ روزی که تاویلش فرا رسد، کسانی که قبلا آن را به فراموشی سپرده اند می گویند: «براستی رسولان پروردگار ما، حق را آوردند. پس آیا ما را شافعانی هست که برای ما شفاعت کنند یا ما بازگردانیده می شویم، تا غیر از آنچه انجام می دادیم انجام دهیم؟»؛ به راستی به خویشتن زیان زدند، و آنچه را به دروغ می بافتند از دست می دهند.

تاویل چیست؟ تاویل در عرف قرآن عبارت است از حقیقت پنهان و پشت پرده یک حکم یا رخداد ظاهری که در واقع این حقیقت پنهان، منشا و مناط آن حکم یا رخداد ظاهری است؛ به گونه ای که وقتی انسان نسبت به آن آگاه می شود حکمت و مصلحت آن امر ظاهری را متوجه گشته و نسبت به درستی آن امر ظاهری قانع می شود. طبق مفاد آیه فوق، در قیامت، خداوند تاویل حقائق قرآنی و احکام الهی را برای دوزخیان روشن کرده و از حکمت و مصلحت امور دینی رونمائی می کند تا بی ایمانان، پشت پرده حقائق قرآنی و احکام الهی را، و حقانیت آنها را دریافته و از انکار حقائق دینی دست بردارند؛ آیه می گوید روزی که تاویل حقائق دینی قرآن به صحنه قیامت در آید، «یوم یاتی تاویله»، انسانهائی که به این حقائق دینی بی توجهی می کردند، به حقانیت این امور اعتراف می کنند و بالصراحه می گویند پیامبران برای ما سخن حق را آوردند «قد جاءت رسل ربنا بالحق» و همین روشن شدن حقانیت سخن پیامبران برای بی ایمانان منجر به این می شود که آنها از عقائد و رفتارهای باطلی که قبلا برای خود می بافتند دست بردارند و از آن امور باطل بریده و منقطع شوند لذا در آخر آیه می گوید «و ضل عنهم ما کانوا یفترون» یعنی بافته های اعتقادی آنان و آثار مبتنی بر آنها گم شده و از دستشان می رود و باطل می گردند؛ بنابراین آشکارسازی پشت پرده امور دینی، و رونمائی از بخش پنهان حقائق ایمانی، از تمهیداتی است که خداوند در قیامت انجام می دهد تا دوزخیان آگاهانه و از روی اختیار، عقائد باطل را رها کرده و بجای آن به آراء و عقائد حقه رو آورند. 

از سویی چون پاداش و کیفر در قیامت، عین همان اعتقادات و اعمال ما است که بشکل موجودات لذت بخش یا موذی تجسم می یابند؛ چنانچه آیاتی مثل «الیوم تجزون عذاب الهون بما کنتم تستکبرون فی الارض بغیر الحق و بما کنتم تفسقون» بر آن دلالت دارند، نتیجه آشکار شدن تاویل و پشت پرده حقائق قرآنی در قیامت این می شود که دوزخیان گرفتار، به میزان رهائی از آراء باطله، از عذابشان کاسته، و به میزان ایمان به آراء حقه، از لذتهای اخروی بهره مند گردند. 

نکته قابل توجهی که در این آیه به آن توجه داده شده این است که چون در مورد ایمان به آراء حقه، صرف اعتراف بدوی به حقانیت امور حقه کافی نیست؛ بلکه باید این اعتراف به مرحله ایمان برسد؛ به گونه ای که عقیده مورد اعتراف با قلب و روح انسان آمیخته گردد؛ و این، در دنیا با عباداتی مثل نماز که در آن مکررا به عقائد حقه اعتراف می شود، بتدریج رخ می دهد و اعتراف بدوی به ایمان راسخ منجر می شود؛ ولی در آخرت چون زمینه این گونه عبادات چندان فراهم نیست، رسیدن به مرحله ایمان به عقائد حقه با دشواری همراه است لذا دوزخیان آرزو می کنند که به دنیا برگردند تا فاصله بین اعتراف بدوی و ایمان راسخ را براحتی طی کنند لذا طبق این آیه آنها آرزو می کنند یا شفیعی کار آنان را تکمیل کند یا به دنیا برگردند تا به آسانی به مرحله ایمان نائل شوند. به هر حال، با این که ایمان آوری در قیامت دشوار است اما طبق آیه اخیر، همین رها کردن اعتقادات کفرآمیز و باطل، و اعتراف به حقانیت راه انبیاء، اجمالا به رهائی از عذاب، و کسب نعم اخروی متناسب با این دو کار، منجر می شود.

۰۹:۲۶ بعدازظهر

۴ مهر ۱۴۰۲