رفاقت و پایه گذاری اخلاق در کودکان و نوجوانان

انجمن روان شناسی بالینی کودک و نوجوان ایران

رفاقت و پایه گذاری اخلاق در رفتار کودکان و نوجوانان ؟

 بدون تردید مسئله رفاقت و انتخاب رفیق برای نسل جوان یکی از اساسی ترین مسائل دوران شباب است . 

جوانان باید همواره به این نکته متوجه باشند که رفقای دوران جوانی نقش موثری در پایه گذاری شخصیت و ساختن خلق و خوی آنان دارند . رفیق خوب میتواند جوان را به راه فضیلت و کمال انسانی سوق دهد ، او را به صفات حمیده متصف سازد و موجبات پیروزی و سعادت را برای تمام عمر فراهم نماید . رفیق بد قادر است جوان زود باور و ساده دل را به مسیر ناپاکی و گناه بکشاند ، آلوده دامن و بدنام کند و مایه تیره روزی و بدبختی وی در تمام دوران زندگی گردد .

جوانان اگر خواستار سعادت و کامیابی هستند باید در انتخاب رفیق جانب عقل و مصلحت را نگاه دارند و خودسرانه از احساسات تند و ناسنجیده پیروی نکنند ، باید از خود پسندی که بدبختانه در دوران شباب به اوج خود می رسد پرهیز کنند و به قوت و قدرت جوانی مغرور نباشند. بکوشند تا از افکار روشن مردان سالخورده و کاردان استفاده کنند ، با مشورت و مصلحت اندیشی آنان با همسالان خویش رفاقت نمایند و مطمئن باشند که نظر واقع بین بزرگسالان خردمند بیش از نیروی جوانی در تامین سعادت و خوشبختی آنان موثر است ، یکی از شرایط اساسی رفاقت که در روایات مذهبی مورد کمال توجه قرار گرفته موضوع عقل رفیق است . اولیاء گرامی اسلام به طور جدی توصیه کرده اند که با افراد احمق طرح دوستی نریزید و هرگز آنان را به مصاحبت و رفاقت انتخاب نکنید زیرا دوست احمق مایه ناراحتی و ملالت خاطر است و ممکن است در مواقعی زیان و ضرر ببار آورد . چه بسیار جوانان بی تجریه و خام با همسالان خود که به مواد مخدر و میگساری ، بی عفتی و قمار و خلاصه به انواع گناه مبتلا بودند رفیق شدند و از آنان درس ناپاکی آموختند و به منظور عیاشی و جلب لذت بیشتر به کارهای پست و گناهان خانمانسوز دست زدند و سرانجام سعادت و سلامت خود را تباه ساختند و برای تمام عمر خویش بدبخت و سیه روز نمودند .

جوانی که با رفقای گناهکار و بدنام رفاقت میکند و در جامعه با آنان رفت و آمد می نماید اگر به فرض ، خویشتن دار و با اراده باشد و مراقبت کند که به گناهانشان آلوده نشود نمی تواند از بدنامی اجتماعی و سوء شهرت ، خود را مصون نگاه دارد زیرا ، بدنامی یک اثر قهری است که بر اثر رفاقت با افراد گناهکار دامن گیر جوان می شود و سوابق او را ننگین میکند اگرچه به کارهای آنان آلوده نشده باشد .

رفاقت جوانان با افراد فاسد و متجاوز ، دروغگو و خائن نه تنها در اوقات دوستی و پیوستگی مایه فساد اخلاق و بدنامی آنان است بلکه در ایام جدائی و دوره کناره گیری نیز جوانان نیز از شر چنین دوستان منحرفی مصون نخواهند بود .

خلاصه کسی که به گناه و ناپاکی آلوده شد و به سیئات اخلاقی و خیانت کاری خو گرفته است قابل اعتماد و شایسته رفاقت نیست ، زیرا چنین انسان منحرفی خیلی زود رفیق خود را فاسد می کند و او را بین مردم ، ننگین و متهم می سازد ، به علاوه چنین انسان پستی اگر در روز رفاقت اگر از کارهای ظالمانه و ضد فضیلت خود به نفع رفیق استفاده میکند در روز جدائی نیز با همان روشهای ناپسند و رفتار ظالمانه ، به وی آسیب می رساند و در هر درصورت روشهای نادرست و ضد اخلاقی چنین رفیقی در نظر اولیاء گرامی اسلام و اجتماع مذموم و مطرود شناخته شده است . 

یکی از رفاقتهایی که در تعالیم مذهبی مضر و مذموم شناخته شده و اولیاء گرامی اسلام پیروان خود را از آن بر حذر داشته اند رفاقت با افراد متملق و چاپلوس است . متملق کسی است که با انگیزه ترس یا طمع بر خلاف عقیده باطنی و اعتقادی خود ، لب به تمجید این و آن می گشاید و با مدح و ثناگوئی نابجا شخصیت معنوی و ارزش انسانی خویش را پایمال میکند . متملق برای آنکه از شدت رسوائی و ننگ کار خود بکاهد و پستی و دنائت خویش را تا اندازه ای پنهان کند می کوشد که عمل نادرست و غیر واقعی خویش را درست و حقیقی جلوه دهد و اصرار می ورزد تا دگران را در این روش باطل همرنگ و هم عقیده خود سازد . در این باره حضرت علی علیه السلام فرموده است : با چاپلوس رفاقت مکن که او با چرب زبانی تو را اغفال میکند ، کار ناروای خود را در نظرت زیبا می نماید و دوست دارد که تو نیز مانند وی باشی . جوانان باید از همنشینی فرومایگان متملق بپرهیزند و با آنان طرح دوستی و رفاقت نریزند و متوجه باشند که بر اثر معاشرت و مجالست با آنها رفته رفته به خوی ناپسند تملق ، مبتلا می شوند..جوانان باید بدانند که تملق و چاپلوسی به منزله انتحار معنوی و نابود کردن شخصیت اجتماعی خویشتن است . کسی که به سعادت و خوشبختی خود علاقه دارد ، هرگز به چنین خلق ناپسند متخلق نمی شود و با دست خود موجبات نابودی شخصیت خویش را فراهم نمی سازد .

گفتار فلسفی نشر معارف اسلامی ۱۳۴۸

سعید کیوان پور:شیرانی بیدآبادی