نهاد سازی در مدیریت بحران

یکی از پیچیده­ ترین مسائل، تمیز دادن بین مفاهیمی همچون نهاد، سازمان، موسسه و عباراتی از این دسته است (سالاری، 1377).

"نهاد" از نظر" جامعه شناسان" یک لفظ مشترک میان عناصر ساخت یک نظام اجتماعی و نیز مجموعه ای از ارزش ها، فرآیندها و روش های جامعه است . اما در "علم مدیریت" در مفهوم داشتن هدف مشترک و تلاش جمعی برای رسیدن به آن هدف همراه با نوعی تعهد اخلاقی ملاک تجمع و همیاری می باشد، آنچه نهاد را یا سایر واژه ها متمایز می کند آن است که در بیان مفهوم آن نوع رابطه با محیط بیرونی و در دیگر واژه ها نوع رابطه با محیط درونی تعیین کننده است (ایروانی، 1377).

"نهادسازی"در مباحث شهرسازی به راه اندازی نهادهای اجتماعی اطلاق می شود (شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، 1397) و در زبان انگلیسی یعنی ایجاد چارچوب ها و نهادهایی که در آنها فعالیت ها و اقدامات می توانند به شکل کارآمد انجام شوند. اگر در مدیریت بحران و برنامه ریزی، سرمایه و نیروی انسانی زیادی صرف کنیم ولی نهاد های مناسب و سازمان های کارآمد و قوانین خوب وجود نداشته و بین نهادها و عناصر موجود در آنها ارتباط مناسبی برقرار نباشد در این صورت نمی توانیم به اندازه لازم موفق باشیم (نظری مهر، 1389).

تنها با نهادسازی است که امکان اصلاح ساختار سازمانی مدیریت بحران و انجام اقدامات درست و به موقع در مراحل مختلف مدیریت بحران محقق می گردد و این موضوع با مفاهیم مدیریت استراتژیک همبستگی و پیوند عمیق دارد همچنین در مدیریت بحران، نهادسازی اصولا برای کاهش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و افزایش کارایی صورت می پذیرد اما از طرف دیگر ضعف در نهاد سازی باعث می شود که تجربیات منتقل نشده و سازماندهی امور از هماهنگی و انسجام و کارایی لازم برخوردار نباشند. در عین حال که در برخی از کشورها نهادهای گوناگون مدیریت بحران وجود دارند ولی بجای آن که تکمیل کننده فعالیت های یکدیگر باشند موازی یکدیگر و گاه در تقابل با یکدیگر عمل می نمایند و بدین نحو است که سازمان هایی که باید به امر تحقیق بپردازند به جای تحقیق وارد عرصه های عملیاتی شده و سازمان هایی که باید به امر عملیات بپردازند کارهای تحقیقاتی انجام می دهند و هر کدام دکترین و راهبرد متفاوتی را در مدیریت بحران دنبال می نمایند و ارتباطات عمودی و افقی آنها با نهادهای دیگر چندان روشن نیست. نهادسازی در مدیریت بحران البته مفهومی بسیار وسیع و عمیق است که شامل کلیه نهادهای اداری، حقوقی و اجتماعی می شود. همه این موضوعات لازم و ملزوم و مکمل یکدیگرند.. اگر نهادها به موازی کاری و انجام اموری که در آنها تخصص ندارند و یا انجام آنها کمکی به نهادهای دیگر نکنند در واقع هزینه ها نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش نیز می یابند. (عسکری، 1388).

اهمیت دادن به نهاد سازی هم درسطح ملی و هم در سطح جامعه در سیاست های مدیریت بحران کشورهای پیشرو مانند کشور کانادا قابل مشاهده است چرا که در قالب سیاست های این این کشور در سال 1380 ه.ش کمیته هماهنگی بین وزارتخانه ای کاهش بحران (IMCC) متشکل از وزارتخانه های مختلف و با ریاست وزیر ایمنی عمومی و آمادگی اضطراری طی نشست خود سیاست هایی را برای ایجاد نهادهای مختلف در امور جمع آوری اطلاعات و فعالیت های موثر در کاهش مخاطرات بحران تصویب نمودند همچنین می توان دید که در سطح استانی نیز ، نهادهای محلی را برای شناسایی برنامه های کاهش مخاطرات طبیعی درگیر نموده اند. این نهاد ها هرچند محلی می باشد ولی هدف از تشکیل آنها یکپارچه سازی و پوشش این اقدامات در سطح ملی است (حسینی و همکاران، 1387).

مدل برنامه ریزی مدیریت بلایا در ژاپن بر مبنای برقراری تعامل نزدیک و هدفمند با بخش خصوصی و مردم استوار است. دولت برای کمک به این بخش ها، برنامه ریزی می نماید و نقش هماهنگ کننده دارد. (صدر ممتاز و همکاران، 1386).

منابع:

- ایرانی، کاوه، (1394)، مدل های مدیریت استراتژیک، http://kavehirani.blogfa.com/post/183.

- حسینی، سید فرهاد و توکلی، مهدی و توکلی، هدایت، (1387)، "بررسی نقش استراتژیک مدیریت بحران در استمرار کسب و کار در سازمان تهران"، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس

- سالاری، محمد مهدی، (1391)، جایگاه واژه سازی و نهاد سازی در تاسیس تمدن بزرگ اسلامی، https://farsi.khamenei.ir/others-article?id=23036.

- صدر ممتاز، ناصر و طیبی، سید جمال الدین و محمودی، محمود، (1386)، مطالعه تطبیقی برنامه ریزی مدیریت بلایا در کشورهای منتخب، مجله دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره 65، ویژه نامه اول، صص 19-14

- عسکری، علی، (1388)، نهاد سازی و مدیریت بحران، درس هایی از کره جنوبی، مجله اینترنتی مدیریت بحران و سوانح، سال چهارم،شماره سوم، http://www.disasterman.blogfa.com/1388/07/.

- نظری، غلامرضا، (1389)، تاثیر ارتباطات سازمانی بر مدیریت بحران، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی دانشکده حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی تهران.