آینده پژوهی در مدیریت بحران

آینده نگاری یکی از اصلی ترین مراحل فرآیند برنامه ریزی به شیوه جدید است که ضرورتا باید بعد از شناخت وضع موجود و تعیین مسائل کلیدی منطقه به آن پرداخته شود، در این مرحله آینده نگاری تحولات جهانی و ملی با چارچوب مسائل کلیدی منطقه برنامه ریزی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد و لذا این مرحله از فرآیند برنامه ریزی، پل ارتباط مسائل کلیدی منطقه برای تعیین حوزه های هدف در آینده و ترسیم چشم انداز است (قادری و کسائی، 1392).

استراتژی نگاه به آینده دارد و از اینرو برنامه های استراتژیکی چنین تعریف می شود: اقداماتی با برنامه های وسیع و آینده گرا به منظور دست یابی به اهداف فرعی و در راستای اهداف اصلی و استراتژیک سازمان (مشبکی، 1389).

آینده پژوهی در سال های اخیر نیز همچنان شاهد تکوین و تحول و مرزگستری است، نسل های نوپدید آینده نگاری، تحول در سناریو نگاری و تبدیل آن به نگاشت شبکه ای سناریو، بررسی مفهومی آینده نگاری و حرکت به سوی آینده نگاری علمی از جمله تلاش هایی است که عرصه های تازه ای را مقابل آینده پژوهی می گشاید (سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، 1392).

در توصیفی عمومی آینده پژوهی می تواند روشی علمی و تجربی برای درک و فهم آینده باشد. پژوهش در عرصه آینده پژوهی مشتمل بر فعالیت ها و روش هایی مانند گردآوری داده های آماری و تحلیل حجم در خور توجهی از داده های جمع آوری شده از منابع مختلف، برون یابی ریاضی، پیش بینی بر پایه روندهای آماری، پایش روندها، گسترش سناریو، شبیه سازی رایانه ای، پیمایش و نظر سنجی ها و همچنین بر هم کنش پیچیده احتمالی متغیرها و روندهای اجتماعی، تحقیقات مردم شناسی و مواردی از این قبیل می شود که یکی از تکنیک های مورد استفاده، روش دلفی است که فرآیندی مشتمل بر نظر سنجی، مقایسه و یکپارچه سازی دیدگاه کارشناسان پیرامون جنبه های گوناگون آینده می باشد (خزایی و محمود زاده،1392).

آینده پژوهی به ما می آموزد که چگونه آینده ای مطلوب را برای سازمان و جامعه خود ترسیم کنیم، خلق چنین تصویری ستاره راهنمایی است که تدابیر لازم برای رقم زدن آینده ای هوشمندانه و بهتر را فراهم می سازد و راه را از بیراهه می نماید. آینده های ترسیم شده از عدم قطعیت برخوردار هستند و هیچگاه نباید انتظار داشت که به طور کامل محقق شوند، اما با این رویکرد می توان اقدام و تصمیم امروز را هوشمندانه تر ساخت (هاشمی و همکاران،1392).

کاربرد اصلی آینده نگاری در مدیریت بحران، شناخت وضعیت بحران های آینده و جلوگیری از غافلگیری در برابر رویدادها و پدیده های آینده همچون سوانح طبیعی است (سیاح مفضلی و همکاران، 1394).

منابع:

- خزایی، سعید و محمود زاده، امیر، (1392)،آینده پژوهی، اصفهان انتشارات علم آفرین.

- سازمان توسعه صنایع ملل متحد، (1392)، ترجمه خزایی، سعید و محمود زاده، امیر، روش شناسی آینده نگاری، اصفهان انتشارات پارس ضیاء، چاپ دوم.

- سیاح مفضلی، ادشیر وجهانگیری، کتایون و عیوضی، محمد رحیم، (1394)، مطالعه تطبیقی الگوهای آینده نگاری در مطالعات مدیریت بحران جهان، فصلنامه آینده پژوهی مدیریت.

- قادری، محمد رضا و کسایی، میترا، (1392)، ویژگی ها، اهداف و راهبردهای سند چشم انداز بیست ساله کشور، علم آفرین، چاپ اول

 - مشبکی، اصغر، (1389)، مدیریت استراتژیک با رویکردی بر مدیریت کیفیت فراگیر TQM و کلاس جهانی، انتشارات ترمه، چاپ دوم

- هاشمی، سید مهدی و محمود زاده، امیر و یوسفی، فریبا، (1392)، سناریو نویسی در مدیریت بحران های طبیعی، انتشارات علم آفرین ، چاپ سوم