درس آموزه ها و تجربیات سقوط بشار اسد در سوریه برای ایران و در ضرورت تاریخی آشتی و توافق حاکمیت و اپوزیسیون در ایجاد یک حکومت همه شمول ملی در ایران

آموزه ها و تجربیات سقوط بشار اسد در سوریه، می تواند برای ایران در نحوه مدیریت تنش ها و بحران ها، آموزه ها و درس های مهمی به همراه داشته باشد. در سال های اخیر، جنگ داخلی سوریه با حضور و مشارکت کشورهای همسایه از جمله ایران و روسیه به مدت بیش از یک دهه، و کشته شدن صدها هزاران نفر و مجروحیت شماری بیشتر از شهروندان سوریه ای و آواره شدن میلیون ها نفر دیگر، نقاط ضعف غالب حاکمیت سوریه را به نمایش گذاشت و درس های زیادی برای دیگر کشورها، به ویژه ایران، داشت.

نخستین درس این است که عدم توجه به خواسته های مشروع مردم می تواند به بحران های عمیق منجر شود. بشار اسد تحت فشارهای داخلی و خارجی قرار داشت، اما به جای توجه به خواسته های اصلاح طلبانه و آزادی خواهانه ی مردم برای برگزاری یک انتخابات آزاد و منصفانه با حضور موافقان و مخالفان، به برخورد خشونت آمیز روی آورد و نیروهای اپوزیسیون و قدرت و حضور آنها را انکار نمود. این رفتار نه تنها به بی اعتمادی عمومی منجر شد، بلکه گروه های معارض را تقویت کرد و نهایتا کشور را در ورطه ی جنگ داخلی و خشونت فراگیر فرو برد. در صورتی که می شد بسیار زودتر جلوی فجایع انسانی و جنگ را گرفت و با ایجاد یک دولت فراگیر ملی و پدید اوردن یک دولت همه شمول ملی در سوریه، بر بحران های انسانی و مادی پیش آمده، فایق آمد.

در ادامه، اهمیت گفت و گو و مشورت و آشتی میان حاکمیت و اپوزیسیون باید مورد توجه و اولویت قرار گیرد. در ایران نیز، وجود گروه های مختلف اپوزیسیون و اعتراضات و انتقادات آنها، نشان دهنده نیاز به گفت وگو و تعامل بین حاکمیت داخلی و اپوزیسیون خارج از کشور است. در صورت نادیده گرفتن این موضوع، ممکن است ایران نیز هر چه بیشتر و فراگیرتر به سمت جنگ خارجی و نیز التهابات و تنش های داخلی پیش برود.

دیگر تجربه مهم، خطر از دست دادن وحدت و همبستگی ملی در پی تنش هاست. جنگ در سوریه باعث برخی تفرقه های قومی و مذهبی شد که پیامدهای منفی بسیاری برای جامعه به همراه داشت. در ایران، با توجه به تنوع قومی و فرهنگی و مذهبی، حفظ وحدت و همبستگی و احترام به تمام اقوام و مذاهب، ضروری است. گفتگو و توافق بین حاکمیت و اپوزیسیون می تواند به استحکام این وحدت و همبستگی کمک کند.

همچنین، حضور قدرت های خارجی و تبعات آن نیز باید مد نظر قرار گیرد. دخالت های خارجی در سوریه و به خصوص در حمایت از گروه های معارض، وضعیت را پیچیده کرد. ایران نیز باید از این موضوع عبرت بگیرد و مراقب باشد که منافع خود را در برابر کشورهای خارجی حفظ نماید. توافق بردبرد ایران با اسراییل و امریکا و کشورهای اروپایی، می تواند به تعادل و تناسب در قدرت داخلی کمک کند.

در نهایت، ایجاد یک فرآیند اصلاحی و تدریجی و نهادینه کردن یک ساختار دمکراتیک و مردم سالار واقعی، به جای سرکوب و برخورد خشونت آمیز، از اهمیت ویژه ای در ایران برخوردار است. اصلاحات ممکن است در ابتدا کند و آهسته و نامحسوس و نفس گیر پیش بروند، اما نتایج بلندمدتی خواهند داشت که به وحدت و آرامش بیشتر کمک می کند.

توافق حاکمیت و اپوزیسیون در ایران، می تواند به تثبیت امنیتی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در کشور کمک کند و زمینه ساز برداشتن فشارها و تحریم های کمرشکن بین المللی گردد. ساختن آینده ای مبتنی بر عدالت و دادگستری و فرصت های برابر برای همه گروه ها و احزاب و جریان ها، می تواند ایران را از خطرات مشابهی که سوریه با آن مواجه شد، دور نگه دارد.

در پایان، یادآوری این نکته ضروری است که صلح و آشتی و توافق، نیازمند تلاش مستمر و اراده قوی از طرف همه گروه ها و احزاب و طرف های حاکمیت و اپوزیسیون است. چرا که در جهان امروز، برقراری امنیت و ثبات به همکاری و همدلی و درک متقابل نیاز دارد. تا بتوان آینده ای امیدوارانه تر برای نسل های کنونی و آینده رقم زد.



نگارش: بنیامین صادقی(پژوهشگر صلح و حل و فصل منازعات و میانجیگری بین المللی)
25 دسامبر 2024

Bensad5800@gmail.com