بررسی ارث از منظر قرآن قانون جامعه

چکیده
ارث به عنوان یکی از احکام مهم شرعی، از اصول قرآنی است که تاثیر عمیقی بر ساختار خانواده و جامعه دارد. این مقاله با هدف بررسی تطبیقی ارث در قرآن، قوانین معاصر و دیدگاه های جامعه تدوین شده است. با تحلیل آیات مرتبط و مقایسه آن با قوانین ارث ایران و سایر کشورها، شباهت ها و تفاوت ها آشکار می شود. همچنین، دلایل پیروی از احکام قرآنی در قوانین بررسی و اثرات آن بر عدالت اجتماعی و برابری جنسیتی ارزیابی شده است. نتایج نشان می دهد که اجرای صحیح اصول قرآنی می تواند همبستگی اجتماعی را تقویت کند.

مقدمه
ارث یکی از مسائل کلیدی در حقوق خانواده و یکی از احکام مهم در شریعت اسلامی است. این حکم در قرآن با صراحت و جزئیات مطرح شده و به دنبال تحقق عدالت در توزیع دارایی های متوفی است. با این حال، اجرای قوانین ارث در جوامع معاصر با چالش هایی از جمله تفاوت های جنسیتی، فشارهای اجتماعی و اختلافات قانونی همراه است. این مقاله تلاش دارد با بررسی ارث از منظر قرآن، قانون و جامعه، به تحلیل عمیق تر این موضوع پرداخته و تاثیرات اجتماعی آن را مورد ارزیابی قرار دهد.

ارث در قرآن
ارث در قرآن کریم یکی از مباحثی است که به تفصیل در چندین آیه مطرح شده است، از جمله آیات 11 و 12 سوره نساء که به قواعد و اصول تقسیم ارث می پردازد. در قرآن، اصل اساسی بر اساس عدالت است و به هر فرد سهم مشخصی تعلق می گیرد. این احکام به گونه ای طراحی شده اند که حقوق تمامی ورثه اعم از زن و مرد، صغیر و کبیر رعایت شود. در این بخش، آیات مرتبط با ارث و تفسیر آن ها را بررسی خواهیم کرد:
اصل شفافیت و تعیین سهم ها: قرآن سهم های دقیق ورثه را مشخص کرده است. به عنوان مثال، "للذ ذکر مثل حظ الانثیین" (نساء: 11)، سهم فرزندان را تعیین می کند و در عین حال سهم والدین، همسر و خواهران و برادران نیز مشخص شده است.
عدالت در توزیع: عدالت به عنوان محور اصلی احکام ارث در قرآن شناخته می شود. این عدالت نه تنها به معنای برابری عددی، بلکه به معنای برابری بر اساس نیازها و مسئولیت های اجتماعی و خانوادگی است.

ارث در قوانین معاصر
در نظام حقوقی ایران، قوانین ارث عمدتا برگرفته از فقه اسلامی است، اما در برخی جزئیات تفاوت هایی با احکام قرآنی دیده می شود. به عنوان مثال:
تعامل با قوانین مدنی: ماده 862 قانون مدنی ایران به ترتیب اولویت وراث اشاره می کند که شامل طبقات و درجات مشخصی است. این ترتیب در راستای اصول قرآنی تنظیم شده است اما در مواردی مانند ارث زن از زمین و اموال غیرمنقول، تفاوت هایی با برخی تفاسیر فقهی وجود دارد.
تطبیق با قوانین بین المللی: در کشورهای دیگر، قوانین ارث اغلب بر اساس اصول سکولار تنظیم شده و تفاوت های قابل توجهی با احکام قرآنی دارند. برای مثال، در بسیاری از کشورها اصل برابری کامل بین زن و مرد در تقسیم ارث رعایت می شود.

چرا از قرآن پیروی می کنیم؟
پیروی از احکام قرآنی در قوانین ارث به دلایل متعددی از جمله اصول فقهی، اجتماعی و حقوقی انجام می شود:
اصول فقهی: احکام قرآنی به عنوان وحی الهی دارای اعتبار قطعی هستند و پیروی از آن ها واجب شمرده می شود.
حفظ ساختار خانواده: تقسیم ارث بر اساس قرآن به گونه ای طراحی شده که ساختار خانواده و حمایت از اعضای ضعیف تر مانند کودکان و زنان حفظ شود.
عدالت اجتماعی: این احکام در بسیاری از موارد منجر به توزیع عادلانه تر منابع در جامعه می شود و از تمرکز ثروت در دست گروه خاصی جلوگیری می کند.

مقایسه دیدگاه های قانونی و قرآنی
مقایسه قوانین معاصر و احکام قرآنی نشان می دهد که در برخی موارد شباهت های چشمگیری وجود دارد، اما در مواردی مانند سهم زنان، اختلافات قابل توجهی دیده می شود. از منظر عدالت، قوانین قرآنی بیشتر به عدالت مبتنی بر مسئولیت ها و نیازها توجه دارند، در حالی که قوانین معاصر به برابری مطلق گرایش دارند
دیدگاه جامعه
دیدگاه های اجتماعی درباره ارث معمولا تحت تاثیر فرهنگ، آموزش و شرایط اقتصادی جوامع است. اجرای احکام قرآنی در جوامع اسلامی اغلب با پذیرش عمومی همراه است، اما در برخی موارد، مانند سهم کمتر زنان، انتقاداتی مطرح می شود. این انتقادات بیشتر بر اساس مفهوم برابری جنسیتی در جوامع مدرن شکل گرفته است.
نتیجه گیری و پیشنهادها
تحلیل ارث از منظر قرآن، قانون و جامعه نشان می دهد که احکام قرآنی با هدف تحقق عدالت و حفظ همبستگی اجتماعی طراحی شده اند. با این حال، برای تطبیق این احکام با نیازهای جامعه معاصر، بازنگری در قوانین و تطبیق آن ها با اصول قرآنی ضروری است. پیشنهاد می شود که:
آموزش عمومی درباره فلسفه احکام ارث در قرآن افزایش یابد.
قوانین مرتبط با ارث با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی بازنگری شوند.
پژوهش های بیشتری درباره تاثیرات اجتماعی و اقتصادی اجرای احکام قرآنی انجام شود.