آشنایی با تروما و نحوه درمان (Trauma)

تروما، تجربه ای عمیقا آزاردهنده است که می تواند تاثیرات ماندگاری بر روان و جسم فرد بگذارد. از منظر روانشناسی، تروما فراتر از یک رویداد ناگوار ساده است؛ بلکه واکنشی پیچیده به یک موقعیت تهدیدآمیز یا آسیب زا است که توانایی فرد برای مقابله و سازگاری را تحت الشعاع قرار می دهد.

تعریف تروما از دیدگاه علم روانشناسی

تهدید جان یا سلامت: تروما اغلب ناشی از رویدادهایی است که در آن ها فرد احساس می کند جان یا سلامت جسمی و روانی اش در خطر است. این رویدادها می توانند شامل خشونت فیزیکی، جنسی، عاطفی، حوادث طبیعی، تصادفات شدید، جنگ، یا سوءاستفاده های مختلف باشند.
حس درماندگی و ترس شدید: در لحظه تروما، فرد احساس درماندگی، ترس شدید و ناتوانی در کنترل شرایط می کند. این حس بی قدرتی و ترس، نقشی اساسی در شکل گیری واکنش های تروماتیک دارد.
تاثیرات پایدار: برخلاف سایر تجارب ناخوشایند، تروما می تواند تاثیرات پایدار و عمیقی بر ساختار روانی و عاطفی فرد بگذارد. این تاثیرات می توانند در قالب اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اضطراب، افسردگی، مشکلات ارتباطی، اختلالات خواب، و رفتارهای خودتخریبی ظاهر شوند.

مکانیسم های روانشناختی درگیر در تروما :

تنش و برانگیختگی فیزیولوژیک: تروما باعث فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک می شود که منجر به افزایش ضربان قلب، تنفس سریع، و ترشح هورمون های استرس مانند کورتیزول می شود. این واکنش ها در ابتدا به فرد کمک می کنند تا در برابر خطر واکنش نشان دهد (مکانیسم جنگ یا گریز)، اما در صورت تداوم می توانند منجر به فرسودگی و آسیب شوند.
پردازش ناقص اطلاعات: در حین رویداد تروماتیک، مغز ممکن است به درستی اطلاعات را پردازش نکند و خاطرات تروما به صورت تکه تکه و بدون انسجام ذخیره شوند. این مسئله باعث می شود که فرد بعدا با یادآوری ناگهانی خاطرات تروما (فلاش بک) یا رویدادهای محرک دچار ناراحتی و اضطراب شود.
تغییر در باورهای اساسی: تروما می تواند باعث تغییر در باورهای اساسی فرد در مورد خود، دیگران و جهان شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است احساس کند دیگر امن نیست، به دیگران نمی توان اعتماد کرد، یا دنیا مکانی خطرناک است. این باورها می توانند تاثیرات منفی بر روابط و سلامت روان فرد بگذارند.
دفاع های روانی: در مواجهه با تروما، فرد ممکن است از مکانیسم های دفاعی مختلفی مانند انکار، سرکوب، یا تجزیه (dissociation) استفاده کند. این مکانیسم ها در کوتاه مدت می توانند به فرد کمک کنند تا با استرس مقابله کند، اما در بلندمدت می توانند باعث مشکلات روانی شوند.

درمان تروما

درمان تروما نیازمند یک رویکرد جامع و تخصصی است که شامل موارد زیر می شود:

ایجاد امنیت و ثبات: اولین قدم در درمان تروما ایجاد یک محیط امن و حمایتگر برای فرد است.
پردازش خاطرات تروما:روان درمانگر به فرد کمک می کند تا خاطرات تروما را به تدریج و با ایمنی پردازش کند. روش های مختلفی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، حساسیت زدایی با حرکات چشم (EMDR)، و روایت درمانی برای این منظور استفاده می شوند.
یادگیری مهارت های مقابله ای: فرد در طول درمان یاد می گیرد چگونه با استرس، اضطراب، و سایر احساسات دشوار کنار بیاید.
بازسازی باورهای اساسی: درمانگر به فرد کمک می کند تا باورهای منفی و ناسازگار خود را تغییر داده و باورهای سالم تری را جایگزین کند.

تروما تجربه ای دردناک و پیچیده است، اما با درمان مناسب، فرد می تواند از تاثیرات آن رهایی یابد و به زندگی سالم و پرمعناتری دست یابد. اگر شما یا کسی که می شناسید با تروما دست و پنجه نرم می کند، کمک گرفتن از یک متخصص روانشناس یا روانپزشک می تواند بسیار موثر باشد.