حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت

حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت

مفهوم شناسی

به حیواناتی که خوردن برخی از اجزاء آن برای مسلمانان جایز باشد، حلال گوشت گفته می شود. تذکیه از جمله شرایط حیوانات حلال گوشت است. در قرآن، علاوه بر دستور به خوردن حیوانات حلال گوشت و توصیف آن به نعمت های الهی، به مصادیق این حیوانات نیز اشاره شده است.در متون فقهی شیعه احکام مربوط به حیوانات حلال گوشت در ابواب فقهی طهارت، نماز، صید و ذباحه ذکر شده است.

در یهودیت نیز تنها خوردن گوشت برخی حیوانات جایز دانسته شده است. به غذاهای حلال در دین یهودیت، «کوشر» گفته می شود.

انواع

در فقه شیعه، خوردن برخی از انواع سه گانه حیوانات خشکی، دریایی و پرندگان حلال دانسته شده است.

_{حیوانات خشکی}

از میان حیوانات خشکی، چهارپایانی نظیر گوسفند، بز، گاو و شتر، حلال گوشت می باشند. همچنین خوردن گوشت آهو، غزال، گوزن، گورخر و بز کوهی نیز حلال دانسته شده است.با این حال، خوردن گوشت اسب، قاطر و خر اهلی در متون فقهی شیعه، مکروه است.

خوردن گوشت زرافه و کانگورو از نظر برخی مراجع معاصر، به احتیاط واجب، حرام است. در عین حال برخی دیگر از مراجع خوردن گوشت این دو حیوان را حلال می دانند.

_{جانوران دریایی}

در فقه شیعه، تنها خوردن ماهی پولک دار و میگو حلال است. به جز این دو مورد، تمام آبزیان در زمره حیوانات حرام گوشت قرار دارند.درباره ماهی صید شده ای که بدون پوست عرضه گردیده و فلس دار بودن آن نامعلوم است، نظیر کنسروهای تولیدی در کشورهای غیراسلامی؛ برخی مراجع معتقدند در صورتی که شرکت تولیدکننده، در برچسب روی کنسرو، نوع ماهی حاوی کنسرو را مشخص کرده باشد، می توان اطمینان حاصل کرد که از نوع حلال است.

پرندگان

در برخی متون فقهی، معیارهایی برای تشخیص حلال گوشت بودن یا حرام بودن پرندگان ارائه شده است. بر این اساس، پرندگانی که دارای یکی از چهار ویژگی داشتن چینه دان، سنگ دان، خار پشت پا، بالزدن پی درپی که بیشتر از ثابت نگه داشتن بال ها باشد، حلال گوشت هستند.در میان پرندگان مرغ خانگی، بوقلمون، گنجشک، کبوتر، مرغابی، کبک، تیهو، بلبل و شترمرغ حلال گوشتهمچنین خوردن گوشت هدهد، چلچله و پرستو مکروه است. در میان فقها، درباره خوردن گوشت کلاغ و زاغ اختلاف وجود دارد. برخی خوردن آن را حرام دانسته اند.همچنین درباره جغد اختلاف نظر است. به فتوای هاشمی شاهرودی حرام گوشت و به فتوای امام خمینی خوردن آن مکروه است. خوردن گوشت پنگوئن در صورتی که احراز شود چینه دان، سنگدان و یا خار پشت پا دارد، حلال است و در غیر این صورت خوردن آن عملی حرام محسوب می شود.

حلال بودن و حرام بودن تخم و شیر حیوان، از حلیت و حرمت گوشت همان حیوان پیروی می کند.

کاربرد غیر خوراکی

در منابع فقهی امامیه، محصولات فراوری شده از اجزای حیوانات حلال گوشت پاک و استفاده از آن جایز است.با این حال، حیوانات حلال گوشت دارای خون جهنده که بدون تذکیه مرده باشد، نجس و استفاده از چرم تولید شده از آن در نماز نیز ممنوع است.در متون فقهی برخی از مذاهب اهل سنت، استفاده از پوست مردار حیوانات به جزء سگ و خوک در صورت دباغی جایز دانسته شده است.

_{حیوانات خشکی}

در بین حیوانات خشکی فقط سیزده حیوان حلال گوشت و بقیه حرام گوشتند.

آن سیزده حیوان حلال گوشت عبارتند از:

1.گاو 2.گوسفند 3.بز 4.شتر 5.اسب 6.الاغ 7.قاطر 8.آهو 9.گوزن 10.قوچ 11.بزکوهی 12.گاو وحشی 13.گورخر

بنابراین خوردن گوشت خوک (چه اهلی و چه وحشی که به آن «گراز» می گویند)،خرگوش و مار و تشی(سیخور)، میمون، جوجه تیغی و … حرام است.

چند نکته قابل توجه

1. در بین این سیزده حیوان که برخی اهلی و برخی وحشی هستند خوردن گوشت اسب، الاغ و قاطر مکروه است ولی حرام نیست .

2. در مورد خرگوش شایع شده که سمت چپ آن حرام است و سمت راست آن حلال است .

یا در مورد مار می گویند اگر یک وجب از سر، یک وجب از دم آن قطع شود خوردن مابقی حلال خواهد بود.

این شایعات هیچ اساسی نداشته و همگی کذب محض اند و همانگونه که گذشت خرگوش و مار تمام بدنشان حرام است.

3. طبق اطلاعات موجود متاسفانه در بخشی از شمال کشور چند روز از سال به عنوان ایام شکار خرگوش مشهور گشته است .که در این ایام عده ای از مردم خصوصا جوانان به شکار خرگوش رفته و با گوشت آن غذاهایی نظیر کباب و آبگوشت تهیه می کنند. همچنین در برخی از مناطق گراز را که همان خوک است شکار کرده و به راحتی میل می کنند. که باید از آن برحذر داشت .

_{حیوانات آبزی و دوزیست}

از نظر اسلام حیوانات دوزیست همگی حرام گوشت هستند .

به غیر از دو مورد: یکی ماهی فلس(پولک)دار [یعنی هم باید شکل ماهی و هم پولک داشته باشد] و دیگری میگو. بنابراین کوسه ماهی ، انواع خرچنگ و نیز صدف که متاسفانه در برخی از رستورانها تهیه می گردد حرام هستند.

**چند نکته درباره خوردن ماهی

1. ماهی مرده ای که معلوم نیست آن را زنده ازآب گرفته اند یا مرده، اگر در دست مسلمان باشد حلال است.

2. ماهی را می توان قبل از جان دادن بکشند وخوردن زنده آن هم اشکال ندارد.

3. مشتقات ماهی همچون پودر، روغن و… اگر در بازار مسلمین باشد حلال و اگر وارداتی باشد باید احراز شود که ماهی را زنده از آب گرفته اند.

4. خاویار و تخم ماهی ها از نظرحلال و حرام بودن تابع خودماهی است.

5. از ماهی دو چیز حرام است فضله وخون .

6. شکار آبزیان به زنده گرفتن آنها از آب و بیرون از آب جان دادن آنهاست .

لذا اگر توسط سیلاب آورده شوند در صورتی که زنده از آب گرفته شوند حلال والا حرام است.

همچنین اگر در استخرهای پرورش ماهی به جای گرفتن ماهی از آب، بالعکس انجام شود به این نحو که آب استخر تخلیه گردد و ماهی ها بمانند و در همان حال جان بدهند صید شرعی محسوب نشده و خوردن آنها حرام است.

7. اگر ماهی به هر علتی درداخل آب بمیرد پاک اما خوردنش حرام است.

8. اگر ماهی درون تور ماهی گیری گیر کند و بمیرد .

(بنا برنظر امام راحل(ره).حرام ولی به نظر برخی دیگر از مراجع از جمله مقام معظم رهبری در فتوای اخیرشان حلال است.)

پرندگان

پرندگان یا حلال گوشتند یا حرام گوشت که نوع حلال آن به دو روش از نوع حرام آن قابل تشخیص است که وجود یکی از این دو نشانه کافی است.

1. مقایسه مدت بال زدن با صاف نگه داشتن بالها

هر پرنده ای که به هنگام پرواز، مدت بال زدنش بیشتر از صاف نگه داشتن بالهایش باشد، حلال گوشت است .مانند کبوتر و اگر برعکس بود یعنی کمتر بال می زد و بیشتر بالهایش را صاف نگه می داشت، چنین پرنده ای حرام گوشت خواهد بود مانند عقاب.

2.داشتن «چینه دان» یا «سنگ دان» یا «تیغه پشت پا»

اگر پرنده ای تنها یکی از این سه مورد را داشت پرنده ای حلال گوشت است و اگر به کلی فاقد این سه بود حرام گوشت خواهد بود.

پرندگان حلال گوشت اما مکروه: جغد، هدهد، خطاف، کبوتر صوام(که خاکی رنگ ودارای گردن درازاست)، پرستو

** چند تذکر

1.در این بحث، فرقی بین پرندگان خشکی و دریایی وجود ندارد.

2.در مواردی مثل طاووس که در روایات به حرام بودن گوشت آن تصریح شده است دیگر به این دو نشانه اعتنایی نمی شود .

3.تخم هر پرنده ای در حلیت و حرمت تابع همان پرنده است .

4. پرهیز و اجتناب از همه اقسام کلاغ حتی زاغ و آن کلاغ مزارع است.

5.خوردن ملخ: اگر ملخ را با دست یا به وسیله دیگری زنده بگیرند، بعد از جان دادن، خوردن آن حلال است و خوردن ملخی که بال در نیاورده و نمی تواند پرواز کند،حرام است.