🛑🛑🛑 چشم انداز (راهنمای روح سازمان)
بیانیه چشم انداز
نقشه راه آینده سازمان
چشم انداز اظهارنامه ای است که در آن اهداف سازمان مورد اشاره قرار گرفته است. این گزاره می تواند به صورت راهنمایی برای کسب وکارها عمل کند و مسیر معینی را برای رشد و دست یابی به اهداف برای کارکنان فراهم کند.
هر چشم انداز با رهبری چشم اندازنگر و دور اندیش (visionary leader) آغاز می شود که قادر به ایجاد تصاویر ذهنی و کلامی از وضعیت های مطلوب آینده است؛ هم چنین، مهم است که این رهبران چشم اندازنگر و دور اندیش، چشم اندازهای خود را با شرکای خود، مشتریان، تامین کنندگان و کارکنان به اشتراک بگذارند.
«بیانیه چشم انداز (به انگلیسی: vision statement) سندی است که یک سازمان برای بیان اهداف خود تعریف می کند و بنابر پیش بینی آینده بازار، تلاش در هدایت فرایند تصمیم گیری دارد. این سند چگونگی سازمان در آینده را تعریف می کند. چشم انداز یک افق دراز مدت است که گاهی جهانی را که سازمان در آینده در آن فعالیت می کند توصیف می کند. برای مثال، نیکوکاری که به فقیری کمک می کند ممکن است بیانیه چشم اندازی داشته باشد که می گوید: «یک جهان بدون فقر». یک بیانیه چشم انداز آینده سازمان را به صورت خلاصه بیان می کند. این بیانیه بر روی آینده متمرکز می شود.»(ویکی پدیا)
مقدمه
چشم انداز سازمانی، تصویری روشن و الهام بخش از آینده ی ایده آل یک سازمان است. این تصویر، جهت گیری استراتژیک سازمان را تعیین می کند و به همه اعضای سازمان نشان می دهد که در آینده به کجا می خواهند برسند. به عبارت دیگر، چشم انداز، پاسخ به این پرسش است که «سازمان در آینده چگونه خواهد بود؟»
«هر فرد و هر سازمان، برای دستیابی به موفقیت پایدار، نیازمند یک نقشه راه روشن و الهام بخش هستند. چشم انداز، این نقشه راه را ترسیم می کند و به همه اعضای سازمان، از مدیران ارشد تا کارکنان خط مقدم، جهت می دهد. بدون چشم انداز، سازمان مانند کشتی ای سرگردان در دریایی مواج خواهد بود که هر لحظه ممکن است به صخره ها برخورد کند.
انسان، چه در قامت فرد و چه در هیبت یک سازمان، موجودی جستجوگر معناست. ویتگنشتاین، فیلسوف آلمانی، می گوید: «مرزهای زبان من، مرزهای جهان من است.» در سازمان نیز، چشم انداز همان زبان آینده است. اگر آن را تعریف نکنیم، دنیای پیش رو نامفهوم و بی معنا خواهد بود. چشم انداز، نیاز است؛ زیرا بی آن، زندگی سازمان در حد بقا تقلیل می یابد، نه پیشرفت.
وقتی کریستف کلمب قصد داشت سفر خود را برای یافتن سرزمین های جدید آغاز کند، بسیاری او را دیوانه می پنداشتند. اما او تنها یک پاسخ داشت: «من باور دارم که دنیایی دیگر در آن سوی اقیانوس وجود دارد.» این حکایت به قدرت چشم انداز اشاره می کند. حتی اگر جهان، شما و سازمانتان را باور نکند، چشم انداز روشن و ایمان به آن، شما را به سرزمین های ناشناخته می رساند»(گاهنامه مدیر دکتر حسین ساسانی ۱۴۰۳)
انواع سازمان ها، ازجمله شرکت های انتفاعی، سازمان های غیرانتفاعی، موسسات خیریه و سایر گروه ها، از بیانیه ی چشم انداز (Vision Statement) برای پیشرفت کارهای مهم خود استفاده می کنند. آن ها باید به خوبی بدانند که چشم انداز در سازمان چه نقشی را ایفا می کند؛ بنابراین، چشم انداز چیست؟
مبانی و مفاهیم
«چشم انداز سازمانی، شعله ای است که در تاریکی مسیر پیش رو را روشن می کند، ستاره ای که راه را در دل شب هدایت می نماید، و وعده ای است که به قلب ها انگیزه و به ذهن ها تمرکز می بخشد. در حقیقت، چشم انداز همان رویای بلندپروازانه ای است که آینده ی مطلوب سازمان را تصویر می کند؛ آرمانی که نه تنها ماهیت و هویت سازمان را تعریف می کند، بلکه افق هایی وسیع تر از روزمرگی ها را نشان می دهد.-□چشم انداز، همانند نوایی هماهنگ، تمام سازمان را به یک ملودی یکپارچه بدل می سازد. این وحدت و هم راستایی نه تنها عملکرد سازمانی را تقویت می کند، بلکه بر رفتار رهبران، مدیران و کارکنان نیز تاثیری ژرف دارد. رهبرانی که چشم انداز را به روشنی ترسیم کرده و با باور عملی به آن زندگی می کنند، به مثابه چراغ دریایی هستند که کشتی های سازمان را از طوفان های بی هدف بودن عبور می دهند.
چشم انداز، آتشی است که رهبران در قلب پیروان روشن می کنند. این همان جایی است که رهبر از مدیر متمایز می شود. مدیر وظایف را سامان می دهد، اما رهبر انگیزه می آفریند. همان گونه که مارتین لوتر کینگ گفت: «من رویایی دارم!» این جمله نه یک برنامه ریزی، که بیانیه ای از باور بود، و همین رویا بود که میلیون ها نفر را به حرکت درآورد.
چشم انداز، همچون بادبانی است که مسیر کشتی را مشخص می کند. اگر سازمانی چشم انداز نداشته باشد، حتی بهترین بادها نیز به آن جهت نخواهند داد. کارکنان زمانی هم راستا و متعهد می شوند که هدفی بزرگ تر از خود را ببینند. رهبران، مدیران و کارکنان با چشم انداز به نوعی از هم راستایی می رسند که در آن انرژی فردی و جمعی در یک مسیر جریان می یابد.
مایاها، تمدنی که در ریاضیات و نجوم پیشرفته بود، تقویمی ساختند که هزاران سال آینده را پیش بینی می کرد. آن ها باور داشتند که جهان نه به پایان، بلکه به دورانی جدید خواهد رسید. تقویم مایاها نمادی از چشم اندازی دوراندیشانه و ایمان به تحول و پیشرفت بود. این داستان به ما می آموزد که سازمان ها نیز باید چشم اندازهایی فراتر از زمان حال و مشکلات جاری داشته باشند و همواره به آینده ای بهتر امیدوار باشند.
ابن طفیل، فیلسوف عرب، در کتاب حی بن یقظان داستان انسانی را روایت می کند که از کودکی در جزیره ای تنها بزرگ شده است. او از طبیعت و اندیشه به حقیقت می رسد. یکی از جملات کلیدی این داستان چنین است: «پرنده ای در قفس، حتی اگر بهترین دانه ها را بخورد، باز هم دلش برای آسمان تنگ می شود.» این حکایت به اهمیت آزادی و الهام اشاره دارد. چشم انداز سازمان، همان آسمانی است که سازمان و کارکنانش برای پرواز در آن تلاش می کنند.
چشم انداز، داستانی است که سازمان برای مشتریان و ذی نفعان خود روایت می کند. استیو جابز در اپل، هرگز به دنبال فروش محصولات نبود؛ او داستانی از «تفکر متفاوت» خلق کرد. همین داستان بود که مشتریان را از مصرف کننده، به هواداران تبدیل کرد.
-چشم انداز، همچون ستاره ای درخشان در پهنه ی آسمان شب، راه را به دریانوردان نشان می دهد. این ستاره، هدفی والا و آرمانی است که سازمان را به سوی آینده ای روشن سوق می دهد. چشم انداز، فراتر از اهداف کوتاه مدت و سودآوری، به سازمان هویت می بخشد و آن را از سایر رقبا متمایز می سازد
-چشم انداز، آیینه ای است که آینده را در آن بازتاب می کنیم؛ مرزی نیست برای آن، مگر در قفس خیال های کوچک. این مفهوم ژرف، همچون نخی ابریشمی، همه ی اجزای یک سازمان را به یکدیگر متصل می کند و آن را به ارکستری هماهنگ بدل می سازد. چشم انداز، نه تنها مسیر را می نمایاند، بلکه دلیل گام برداشتن را به ما یادآوری می کند.»(گاهنامه مدیر دکتر حسین ساسانی ۱۴۰۳)
علل ضروری بودن چشم انداز برای سازمان
بدون چشم انداز، حرکت بی هدف می شود. داستانی از فرهنگ ژاپنی حکایت می کند که مردی هر روز مسیری طولانی را با دو سطل آب طی می کرد. یکی از سطل ها شکسته بود و در پایان راه، نیمی از آبش از دست می رفت. روزی سطل شکسته، شرمنده از نقص خود، به مرد گفت: «چرا مرا دور نمی اندازی؟» مرد لبخندی زد و پاسخ داد: «آیا به گل های زیبای کنار راه توجه کرده ای؟ من بذر آن ها را به کمک تو کاشتم. اگر تو کامل بودی، این زیبایی هرگز نمی شکفت.»
ذی نفعان نیز از چشم انداز الهام می گیرند. تامین کنندگان به سازمانی که چشم اندازی روشن دارد، با اعتماد بیشتری می پیوندند. مشتریان، در سایه چشم انداز، محصول یا خدمات را نه صرفا یک کالا، که ابزاری برای مشارکت در خلق جهانی بهتر می بینند.
چشم انداز موثر، باید آرمانی باشد، اما دست نیافتنی به نظر نرسد. شفافیت، الهام بخشی و واقع گرایی، سه ویژگی بنیادین آن هستند. این چشم انداز باید نه تنها در ذهن ها، بلکه در قلب ها جا باز کند.
کانت، فیلسوف آلمانی، می گفت: «دو چیز مرا به شگفتی وامی دارد: آسمان پرستاره بالای سرم و قانون اخلاقی در درونم.» چشم انداز نیز باید چنین باشد: هم بلندپروازانه و هم متعهد به ارزش ها.
چشم انداز، آینه ای است که نه فقط آینده، که ذات و هویت سازمان را منعکس می کند. این، وعده ای است که سازمان به خود، کارکنان، مشتریان و جهان می دهد. و در نهایت، همان گونه که رابین شارما می گوید: «رویای بزرگ داشته باشید، زیرا آن ها قلب و روح شما را زنده نگه می دارند.»
چشم انداز، رویای زنده ای است که حرکت را معنا می بخشد و در تاریکی زمان، راه را روشن می کند
در یکی از آموزه های بودا آمده است که روزی شاگردانش از او خواستند تا مفهوم روشنگری را برای شان توضیح دهد. بودا به آرامی نیلوفر آبی ای از برکه برداشت و آن را به شاگردان نشان داد. گفت: «نیلوفر، در گل و لای برکه ریشه دارد، اما به سوی نور رشد می کند و در نهایت به شکوه و زیبایی می رسد. روشنگری نیز چنین است؛ ما در میان مشکلات و دشواری ها زندگی می کنیم، اما اگر چشم اندازی روشن داشته باشیم، می توانیم به کمال برسیم.» این حکایت به خوبی چشم انداز سازمانی را نشان می دهد: سازمان ها باید از مشکلات نترسند و به سوی هدفی والا حرکت کنند.
یکی از خطرهای ننوشتن بیانیه ی چشم انداز این است که باعث می شود شرکت شما از مسیر خود منحرف شود. اگر چشم انداز شرکت خود را بیان نکنید، انحراف از مسیر حرکت بسیار آسان می شود و شاید افراد شرکت اهداف و اولویت ها را به راحتی فراموش کنند.
اهمیت چشم انداز سازمانی
- تعیین جهت حرکت: چشم انداز، مسیر حرکت سازمان را مشخص کرده و همه تلاش ها را در یک راستا متمرکز می کند.
- ایجاد انگیزه و تعهد: یک چشم انداز قوی، کارکنان را به سمت اهداف سازمان سوق داده و انگیزه آن ها را برای تلاش بیشتر افزایش می دهد.
- تسهیل تصمیم گیری: در مواجهه با تصمیمات پیچیده، چشم انداز به عنوان یک چارچوب مرجع عمل کرده و تصمیم گیری را تسهیل می کند.
- جذب سرمایه گذار و مشتری: چشم انداز جذاب و روشن، می تواند سرمایه گذاران و مشتریان را به سمت سازمان جذب کند.
- ایجاد هویت سازمانی: چشم انداز، هویت سازمان را شکل داده و به آن شخصیت می بخشد.
ویژگی های یک چشم انداز خوب برای سازمان
- روشن و واضح: چشم انداز باید به قدری روشن و واضح باشد که همه اعضای سازمان بتوانند آن را درک کنند.
- الهام بخش: چشم انداز باید الهام بخش و انگیزه بخش باشد و کارکنان را به سمت آینده ای بهتر سوق دهد.
- واقع بینانه: چشم انداز باید با توجه به منابع، توانایی ها و محدودیت های سازمان، واقع بینانه باشد.
- چالش برانگیز: چشم انداز باید به اندازه ای چالش برانگیز باشد که کارکنان را به تلاش بیشتر وادار کند.
- انعطاف پذیر: چشم انداز باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا با تغییرات محیطی سازگار شود.
تفاوت چشم انداز با ماموریت
- چشم انداز: تصویری از آینده ی ایده آل سازمان است.
- ماموریت: دلیل وجودی سازمان و هدف اصلی آن را بیان می کند.
فرایند تدوین چشم انداز
- تحلیل وضعیت موجود: بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای سازمان.
- تعیین ارزش ها: مشخص کردن ارزش های اصلی سازمان.
- تدوین چشم انداز: نوشتن یک بیانیه کوتاه، جذاب و الهام بخش.
- ترویج چشم انداز: انتقال چشم انداز به همه اعضای سازمان و ایجاد مشارکت در آن.
نقش رهبری در تحقق چشم انداز سازمان
رهبر سازمان نقش کلیدی در تدوین و تحقق چشم انداز دارد. او باید بتواند چشم انداز را به صورت واضح و قانع کننده به کارکنان انتقال دهد و آن ها را برای دستیابی به آن بسیج کند. همچنین، رهبر باید به طور مداوم پیشرفت سازمان به سمت چشم انداز را ارزیابی کرده و در صورت نیاز، اصلاحاتی را انجام دهد.
در نهایت، چشم انداز سازمانی، یک ابزار قدرتمند برای هدایت سازمان به سمت موفقیت است. با تدوین و اجرای یک چشم انداز قوی، سازمان می تواند آینده ای روشن و پایدار برای خود رقم بزند.
مثال هایی از چشم انداز سازمان
- شرکت اپل: «یک کامپیوتر روی میز هر نفر و در هر خانه.»
- شرکت گوگل: «سازماندهی اطلاعات جهانی به گونه ای که برای همه قابل دسترسی و مفید باشد.»
- شرکت نایک: «الهام بخشیدن و نوآوری در زمینه ورزش.
نتیجه گیری:
چشم انداز، بر همه ابعاد سازمان تاثیرگذار است؛
عملکرد سازمان: چشم انداز، به سازمان جهت می دهد و باعث می شود همه اعضای سازمان، به سمت یک هدف مشترک حرکت کنند. این هماهنگی، منجر به افزایش کارایی و بهره وری سازمان می شود.
عملکرد رهبران: رهبران، مسئولیت تحقق چشم انداز سازمان را بر عهده دارند. آن ها باید الگوی سایر اعضای سازمان باشند و با رفتار و گفتار خود، به چشم انداز سازمان جان ببخشند.
عملکرد و رفتار مدیران و کارکنان: چشم انداز، به مدیران و کارکنان انگیزه می دهد و باعث می شود آن ها احساس کنند که بخشی از چیزی بزرگ تر هستند. این احساس تعلق، منجر به افزایش رضایت شغلی و کاهش گردش کارکنان می شود.
مشتریان، تامین کنندگان و سایر ذی نفعان: چشم انداز، به مشتریان نشان می دهد که سازمان به چه چیزی اهمیت می دهد و چه ارزش هایی را دنبال می کند. این امر، به ایجاد روابط قوی تر با مشتریان کمک می کند. همچنین، تامین کنندگان و سایر ذی نفعان نیز، به سازمان هایی که چشم انداز روشنی دارند، بیشتر اعتماد می کنند.
ویزگی های یک چشم انداز موثر در سازمان
الهام بخش: چشم انداز باید به اندازه ای جذاب باشد که بتواند افراد را به خود جذب کند و آن ها را به تلاش بیشتر ترغیب کند.
روشن و واضح: چشم انداز باید به گونه ای بیان شود که همه اعضای سازمان بتوانند آن را درک کنند.
واقع بینانه: چشم انداز باید قابل دستیابی باشد و با منابع و توانایی های سازمان همخوانی داشته باشد.
انعطاف پذیر: چشم انداز باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا بتواند با تغییرات محیطی سازگار شود.▪️همسو با ارزش ها: چشم انداز باید با ارزش های اصلی سازمان همسو باشد.
چشم انداز، قلب تپنده ی هر سازمان است. این قلب، به سازمان انرژی می دهد و آن را به سوی آینده ای روشن سوق می دهد. با داشتن یک چشم انداز واضح و الهام بخش، سازمان ها می توانند بر چالش های پیش رو غلبه کنند و به موفقیت های بزرگی دست یابند.
