توصیف انسان در قرآن (یادداشت۳)

توصیف انسان در قرآن (یادداشت ۳)

فطرت (صبغت؛عهدومیثاق؛حنیفیت): خداوند متعال در گیرودار آفریدن آدمی؛هنگامی که هنوز هیچ حجابی میان او و خویشتن او حائل نشده بود؛او را به بازنگری در خویشتن خود فراخواند.(اعراف:۱۷۲). آدمی با چنین حضور بی پرده ای در خویشتن؛به روشنی دریافت که از خود چیزی ندارد و اگر «خودی» دارد؛بر آن رنگ خداست. به سخن دیگر خدا را میان خود و خویشتن حائل یافت. (انفال:۲۴)

آن گاه خداوند از وی پرسید که آیا نمی بینی که از آن منی و جز با دستان من؛هیچ دگرگونی و تحولی در تو راه نمی یابد؛ و او که به وضوح این را دریافته بود؛زبان به پاسخ گشود و خدای خود را رب خویش خواند.(اعراف:۱۷۲) بدین گونه؛گره عهد و میثاقی ربوبی در ضمیر آدمی ریشه گرفت که هیچ دست و پنجه ای یارای گشودن آن نیست و تا روز ملاقات انسان با خدا؛دوام خواهد آورد.(همان).

این معرفت ربوبی؛بذر کشش و تمایل را نیز در ضمیر انسان پاشید؛تمایلی که هرگاه بیدار شود؛آدمی را به سوی رب خویش فرا می خواند. از این میل ربوبی با نام «حنیفیت»یاد شده است. (حنیفیت به معنای میل به یکتاپرستی). .حنیفیت ناظر به فطرت است؛فطرتی که برپا و استوار و راغب است. 

بنابر این فطرت و الفاظ معادل آن؛حاکی از نوع معینی از معرفت و میل است که در ضمیر آدمی ریشه دارد؛معرفت و میل ربوبی. بر این اساس؛انسان؛ بی رنگ نیست؛ بلکه نگین جانش از پرتو ربوبی رنگین است . خداوند این را زیباترین نوع رنگ آمیزی (صبغت)خوانده است؛زیرا رنگ های دیگر یا بر پوست می نشینند و یا در پیکر او نفوذ می کنند؛ولی پرتو ربوبی؛آمیز ه جان آدمی است. (بقره:۱۳۸) 

به سبب عمق نفوذ معرفت و میل ربوبی در انسان؛آدمی تنها در صورتی می تواند چشم از خدا برگیرد که چشم از خود برگیرد و تنها هنگامی می تواند حضور خدا را درک کند که بی پرده در خویشتن حضور یابد؛به سیاق حضوری که خداوند در گیرودار آفرینش وی ؛او را فراخواند.. اگر خداوند میان انسان و خویشتن او حائل است؛ پس فرار از خود و خدا؛باهم رخ می دهد؛چنان که قرار یافتن در خود و قراریافتن در کنار خدا.... 

برگرفته از کتاب تعلیم و تربیت اسلامی اثر ارزشمند دکتر خسرو باقری نوع پرست استاد دانشگاه تهران.